Urartu Kralı II. Rusa tarafından Tuşba ilçesindeki Van Gölü`ne hakim tepeye inşa edilen, asırlar öncesinden bugüne ulaşan süslemeleri, kerpiç duvarları, taş işlemeleriyle Urartu Krallığı`nın en görkemli yapılarından biri olan kalede, kazı ve restorasyon çalışmaları devam ediyor.
Atatürk Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Işıklı`nın başkanlığında antropolog, arkeolog, şehir plancısı, sanat tarihçisi ve restoratörlerden oluşan 25 kişilik ekiple yapılan çalışmalar, Haldi Tapınağı kompleksinin kuzey odalarında yürütülüyor.
Geçen yıl, yönetici sınıfın kullandığı düşünülen ve Urartuların "baştanrısı" Haldi`ye ithaf edilen 3 bronz kalkan ve 1 bronz miğfere rastlanan anıtsal yapı grubunda, bu yıl da iki kapı, seramik parçaları ve kil topraktan yapılan küvet ortaya çıkarıldı.
Kompleksteki tüm bölümlerin ve buluntuların gün yüzüne çıkarılarak tapınağın ziyarete açılması planlanıyor.
Prof. Dr. Işıklı, basın mensuplarına, Urartuların son görkemli kalesi olan Ayanis`te 36 yıldır kazı çalışmalarının kesintisiz yürütüldüğünü söyledi.
Bu yıl temizlik çalışmasının ardından kazılara başladıklarını anlatan Işıklı, "Kazılarımızı büyük bir heyecan ve azimle başlattık. Sezonun başlangıç aşamasını temizlikle geçirdik. Son 4 yıldır tapınak kompleksinin kuzeyindeki odalarda çalışmalarımıza devam ediyoruz. Ayanis`in en önemli yapısı, göz bebeği, nazar boncuğu Haldi Tapınağı`dır. Burası Urartu ve Anadolu arkeolojisinin incisi durumunda. Bütün çabamız onu korumak ve geleceği aktarmak. Son 4 yıldır tüm eforumuzu buraya verdik." dedi.
British Antarctic Survey’nin Cambridge'deki -23°C’lik dondurucu deposunda muhafaza edilen bu buz, şu ana dek Dünya'da bulunan en yaşlı örnek olarak kabul ediliyor.
Bilim insanları, bu buzulun içinde hapsolmuş toz, volkanik kül ve deniz algleri gibi mikroskobik maddelerin rüzgar yönleri, sıcaklık ve deniz seviyeleri hakkında milyonlarca yıl öncesine dair ipuçları taşıdığına inanıyor.
Dondurulmuş zaman kapsülü
Buzul örneklerinin analizinden sorumlu olan Dr. Liz Thomas, “Bu, Dünya tarihinin tamamen bilinmeyen bir dönemi” diyerek elde edilen verilerin iklim bilimi açısından devrim niteliğinde olabileceğini söylüyor.
Araştırma süreci boyunca buz kutuları yalnızca 15 dakikalık sürelerle açılabiliyor; personel kalın giysiler, botlar, eldiven ve başlıklarla korunuyor.
Buz silindirleri, Antarktika'daki İtalyan-Fransız araştırma üssü Concordia'nın yaklaşık 40 km uzağında, çok uluslu bir ekip tarafından dört sezon boyunca çıkarıldı.
Buzlar, bir metre uzunluğundaki parçalara ayrılarak Avrupa'ya sevk edildi. Toplamda 2,8 kilometrelik bir buzul kazısı yapıldı. Bu, üst üste dizilmiş sekiz Eyfel Kulesi yüksekliğinde.
800 bin yıl öncesine ışık tutacak
Cambridge’deki laboratuvarda yedi hafta sürecek analiz sürecinde buzlar eritilecek ve sıvı hale gelen örnekler ICP-MS adı verilen yüksek hassasiyetli bir spektrometreye yönlendirilecek. Bu cihazla 20'den fazla kimyasal element ve iz metal ölçülerek geçmişe dair ayrıntılı iklim verileri toplanacak.
Araştırmalar, 800 bin ila 1,5 milyon yıl öncesine ait sıcaklıklar, yağış miktarları ve rüzgar modellerini gün yüzüne çıkarabilir. Bu da bilim insanlarının Orta Pleistosen Geçişi olarak bilinen, yaklaşık 1,2 ila 0,8 milyon yıl önceki gizemli iklim değişimini anlamasına yardımcı olabilir. Bu dönemde, sıcak-soğuk buzul döngülerinin 41 bin yılda birden 100 bin yılda bire geçiş yaptığı biliniyor, ancak neden böyle bir değişim yaşandığı hâlâ çözülebilmiş değil.
Geleceği anlamak için geçmişe bakış
Dr. Thomas, o dönemde atmosferdeki karbondioksit oranlarının bugünküne yakın ya da daha yüksek olabileceğini belirterek, geçmişin bu verileriyle bugünkü hızlı ısınma sürecinin karşılaştırılmasının geleceğe dair kritik uyarılar sunabileceğini ifade ediyor. Buzullardaki toz miktarı, Antarktika’daki buz tabakalarının küçülme süreçlerini ve buna bağlı deniz seviyesi yükselmelerini daha iyi anlamaya katkı sağlayabilir.
Bilim insanları, insan kaynaklı sera gazı salımıyla şekillenen günümüz iklim krizini daha iyi değerlendirmek için bu tarihî buzun içindeki sırları çözmeye kararlı.
