Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) Covid Aşılarına Küresel Erişim Programı (COVAX) programı kapsamında fakir ülkelere aşı tedariği konusunda sorun yaşamaya devam ediyor. COVAX aracılığıyla şu ana kadar 49 milyondan fazla aşı dozu teslim edildi. Ancak, DSÖ Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus'a göre, gelecek yıl içinde çoğu yetişkinin aşılanmasını sağlamak için 35 milyar- 45 milyar dolar daha fon gerekiyor. AŞILARIN ADİL OLARAK DAĞITILMASI İÇİN NEDEN KÜRESEL BİR PLANA İHTİYAÇ VAR? Yeni tip corona virüs salgını dünyada milyonlarca insanın geçim kaynaklarını yok etti ve dünya çapında üç milyondan fazla insanın hayatına mal oldu. Sağlık uzmanları, corona virüse karşı mücadelenin küresel bir mücadele olduğunu sürekli vurguluyor ve daha zengin ülkeleri, durumu kontrol altına almaları için daha fazlasını yapmaya çağırıyor. COVAX,, küresel aşı çabalarını bir araya getirmek ve daha zengin ülkelerin aşıların daha fakir ülkelere ulaştırılmasının maliyetlerini dengeleyen bir mekanizmada daha adil dağıtım sağlamak için oluşturuldu. Gana, COVAX aşılarını Şubat ayında alan ilk ülke oldu. O zamandan beri altı kıtaya on milyonlarca doz gönderildi ve uzmanlar yıl sonuna kadar iki milyar doz dağıtmayı umuyor. DÜNYADAKİ AŞILARIN YALNIZCA YÜZDE 0,3'Ü FAKİR ÜLKELERE GİTTİ Ancak, Dr. Tedros, zengin ülkeleri Covax'ı baltalamakla eleştirdi ve onları kendi popülasyonları için ihtiyaç duyduklarından birkaç kat fazlasını sipariş ederek küresel aşı tedarikini "yutmakla" suçladı. Tedros, Nisan ayında şu ana kadar dünya çapında uygulanan aşıların yalnızca yüzde 0,3'ünün düşük gelirli ülkelerdeki insanlara gittiğini söyledi. Bununla birlikte COVAX şu anda, Hindistan'daki ölümcül ikinci dalga nedeniyle meydana gelen teslimatlardaki eksikliği telafi etmek için Haziran ayı sonuna kadar yaklaşık 20 milyon ekstra aşı dozuna ihtiyaç duyuyor. Diğer taraftan İsveç, mayıs başında bir milyon AstraZeneca dozu vaat ederek COVAX’a bağış yapan en son ülke oldu. COVAX HANGİ AŞILARI KULLANIYOR? COVAX kapsamında kullanılması için şimdiye kadar DSÖ tarafından beş aşıya acil kullanım izni verildi. Son olarak, en düşük kademeli fiyatı" üzerinden ABD’li ilaç şirketi Moderna ile 500 milyon aşıyı içeren bir anlaşma yapıldı. Ancak, bu aşıların büyük bir kısmı 2022’ye kadar mevcut olmayacak. Şu ana kadar sadece Pfizer/BioNTech ve Oxford/ AstraZeneca’nın aşıları COVAX tarafından dağıtıldı. Alıcılar arasında Afrika'da Cezayir, Malavi ve Uganda, Orta Doğu'da İran ve Irak ve Amerika'da Barbados, El Salvador ve Nikaragua gibi düşük gelirli ülkeler yer alıyor. Bununla birlikte, mevcut ilk dozların çoğu düşük ve orta gelirli ülkelere gönderilecek olsa da, bazıları COVAX’ın erken tedariğinden yararlanmak isteyen Kanada gibi yüksek gelirli ülkelere gönderilecek. COVAX’TA HANGİ SORUNLAR YAŞANDI? Uzmanlar, COVAX’ın yeterince hızlı hareket etmediğini savunuyor.Buna göre program illk hedeflerini kaçırdı ve teslimatlarla ilgili sorunların Hindistan'daki kötüleşen durum nedeniyle daha da kötüleşmesi muhtemel. Hindistan’daki yetkililer, ülkedeki rekor sayıdaki vaka ve ölü sayısı nedeniyle kendi nüfuslarını korumak için aşı ihracatını kısıtladı.Dünyanın en büyük aşı üreticisi olan Hindistan'daki Serum Enstitüsü, COVAX için Oxford/AstraZeneca aşısının önemli bir tedarikçisiydi. Bu nedenle program şu anda on milyonlarca dozluk bir eksiklikle karşı karşıya bulunuyor ve bu durum daha fakir ülkelerdeki insanları korumaya yönelik endişeleri artırıyor. COVAX SALGINI SONA ERDİRMEYE YARDIMCI OLABİLİR Mİ? COVAX, kaydolan 92 fakir ülkedeki nüfusun en az yüzde 20'sini korumak için yeterli aşı dağıtmayı umuyor. Ancak bu hedefe ulaşılsa bile, uzmanların salgını sona erdirmek için gerekli olduğunu söylediği bağışıklık düzeyinin gerisinde kalacağı düşünülüyor. DSÖ, daha önce Covid-19'u durdurmanın küresel nüfusun en az yüzde 70'inin bağışıklığa sahip olmasını gerektireceğini açıkladı. Öte yandan, İngiltere de dahil olmak üzere bazı zengin ülkeler, fazla dozları daha fakir ülkelere bağışlayacaklarını duyurdu, ancak DSÖ ülkeleri bağışlarını daha erken yapmaya çağırdı.