Glikoz, bilimsel adıyla glukoz, insan vücudunda enerji üretiminde temel rol oynayan basit bir şekerdir. Karbonhidratlar sindirim sisteminde parçalanarak glikoza dönüşür ve kana karışır. Bu nedenle glikoz “kan şekeri” olarak da bilinir.
Vücut için adeta bir yakıt niteliğinde olan glikoz, kasların, beynin ve sinir sisteminin düzgün çalışmasını sağlar. Kan dolaşımına karışan glikoz, hücreler tarafından enerjiye çevrilir veya gerektiğinde kullanılmak üzere karaciğerde depolanır.
Glikoz ile Şeker Arasındaki Fark Nedir?
Günlük yaşamda “şeker” kelimesi genellikle sakaroz anlamında kullanılır. Sakaroz, yani sofra şekeri, glikoz ve fruktozun birleşiminden oluşan bir disakkarittir. Yani iki farklı basit şekerin bir araya gelmesiyle oluşur.
Glikoz ise tek başına bir monosakkarit, yani en basit şeker türüdür. Bu nedenle glikoz, şekerin yapı taşı olarak düşünülebilir.
Kısacası:
Glikoz = Basit şeker (monosakkarit)
Şeker = Glikoz + Fruktoz (disakkarit)
Bu fark, sindirim sürecinde de belirgindir. Sakaroz vücuda alındığında önce glikoza ve fruktoza ayrılır, ardından kana karışır.
Glikozun Vücuttaki Görevi
Glikoz, vücudun en hızlı enerji sağlayan kaynağıdır. Özellikle beyin, sinir sistemi ve kas hücreleri için hayati önem taşır.
Besinlerle alınan karbonhidratlar parçalanarak glikoza dönüşür. Kandaki glikoz seviyesi, insülin hormonu tarafından dengelenir.
Glikoz yükseldiğinde: Pankreas insülin salgılar ve fazla glikoz hücrelere gönderilir.
Glikoz düştüğünde: Glukagon hormonu devreye girerek karaciğerdeki depolardan glikoz salınır.
Bu denge bozulduğunda diyabet gibi sağlık sorunları ortaya çıkabilir.
Şekerin Fazlası Zararlı
Her ne kadar glikoz enerji için gerekli olsa da, fazla şeker tüketimi vücut için zararlıdır. Aşırı şeker alımı;
Kilo artışı,
İnsülin direnci,
Tip 2 diyabet,
Kalp ve damar hastalıkları,
Ciltte erken yaşlanma
gibi olumsuz etkilere yol açabilir.
Özellikle işlenmiş gıdalarda bulunan rafine şeker, glikozdan farklı olarak vücutta daha hızlı emilir ve kan şekeri seviyesini ani şekilde yükseltir. Bu da uzun vadede metabolik sorunlara neden olabilir.
Doğal Glikoz Kaynakları
Glikozu yalnızca tatlılardan almak gerekmez. Doğal glikoz kaynakları arasında:
Meyveler (üzüm, elma, muz)
Sebzeler (havuç, pancar)
Bal,
Süt ürünleri
bulunur. Bu besinlerdeki glikoz lif, vitamin ve mineral bakımından da zengindir. Bu nedenle doğal glikoz kaynaklarını tercih etmek, hem enerji sağlar hem de kan şekeri dengesini korur.
