EYT'de flaş gelişme: 1,5 milyon kişi emekli olacak!

Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) konusunda sona geliniyor. Sona gelindikçe de hem ciddi bilgi kirliliği yaşanıyor hem de kafalarda ciddi soru işaretleri doğuyor. ‘EYT’li miyim, yeni yasa beni de kapsayacak mı?’ gibi klasik soruların dışında; EYT ile ilgili başka merak edilenler de var. Mesela, prim gün sayısı eksik olanların askerlik ya da doğum borçlanması yaparak, yeni yasadan yararlanıp yararlanamayacağı?u0026nbsp;

Mesela; yapılacak düzenleme sonrası EYT’lilerin zorunlu olarak emekli edilip edilmeyeceği? EYT’de pek konuşulmayan bir konu da düzenlemeden işverenlerin nasıl etkileneceği.

1.5 MİLYON EMEKLİ OLACAK Yeni düzenleme bu kişileri kapsayacak. Daha açık bir anlatımla, ilk sigortalı olduğu tarih eylül 1999’dan önce olup da çalışma yılını ve prim gün sayısını dolduranlar; yeni düzenlemeden yararlanarak, emekliliğe hak kazanacak.u0026nbsp;

İlk etapta da 1.5 milyon kişinin düzenlemeden yararlanıp, emekli olması bekleniyor. Bakan Bilgin’in açıklamasına göre de düzenleme aralık ayında Meclis’e gelecek ve yasalaştıktan sonra da 2023’ün ocak ayından itibaren uygulanmaya başlanacak. EYT’liler, gelecek yılın başından itibaren emekli olabilecek.

BORÇLANMA YAPILACAK MI? Peki, prim gün sayısı yeterli olmayanlar, askerlik ya da doğum borçlanması yaparak EYT düzenlemesinden yararlanabilecek mi? Hürriyet'ten Noyan Doğan merak edilen soruları yanıtladı. Düzenlemede, borçlanma hakkı tanınıp tanınmayacağı net değil. Prim gün sayısı, çalışma yılı şartlarını yerine getirip de sadece yaşa takılanlara yönelik bir düzenleme olacağı için borçlanma hakkı tanınmayabilir.u0026nbsp;

Ama bu gibi kişilere bir öneride bulunayım. EYT düzenlemesi çıkmadan önce askerlik ya da doğum borçlanması yapabilirsiniz. Düzenleme çıktıktan sonra eğer borçlanma hakkı tanınmazsa borçlanma bedelini Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) iade alabilirsiniz. Kişilerin bu hakkı var. Burada kritik nokta; emekli aylığı bağlanmadan önce iade alınabilecek olması. Emekli aylığı bağlanmadan önce askerlik, doğum ve yurtdışı borçlanması yapanlar, borçlanma bedelinin iadesini talep edebilir ve ödedikleri parayı geri alabilirler.

EYT’LİLER ÇALIŞAMAYACAK MI? Gelelim, EYT konusunda bir başka merak edilen konuya. EYT düzenlemesi çıktıktan sonra çalışanın emekliliğe zorlanıp zorlanamayacağı sorusuna. Malum, günün şartlarına göre, birçok EYT’li, düzenlemeden yararlanıp, emekli olduktan sonra da çalışmaya devam etmek istiyor.u0026nbsp;

Düzenlemede, ‘emekli olunur, çalışamaz’ şeklinde bir madde yer alabilir mi? Açıkçası çok ihtimal vermiyorum. Çünkü iş kanunu gereği, emeklilik nedeniyle iş sözleşmesini sonlandırma hakkı çalışana ait bir haktır. İşveren, çalışanı zorla emekli edemez. Ancak, işveren, işyeri kurallarını belirlemiş ve emekliliği gelenlerin işe devam etmemesi gibi bir kuralı da şart koşmuşsa, o zaman çalışan emekli edilebilir.

İŞVERENLERE ÖNEMLİ UYARI Başta da belirttim, EYT’nin konuşulmayan tarafı, işverenlere olası etkisi. Bence, şimdiden, işverenlerin bu konuyu konuşması ve 2023 planlarına alması gerekiyor. Düzenleme aralık ayında Meclis gündemine gelecek ve yasa çıktıktan sonra, 2023’ün ocak ayından itibaren de uygulamaya girecek.

u0026nbsp;Bu da şu anlama geliyor; 2023’ün başından itibaren sayıları milyonu bulacak çalışan, EYT’den yararlanıp, emekliliğini isteyecek. Çalışan, eğer aynı işyerinde çalışmaya devam etmeyecekse, emeklilik hakkından dolayı işverenden kıdem tazminatını alıp, emekli olacaktır.

Kimi çalışan ise EYT’den yararlanarak, emekliliğini isteyecek, tazminatını alarak işten ayrılacak, sonrasında yine iş arayacaktır. Yani, hemen hemen birçok senaryoda, işverenler, 2023’ün başından itibaren ciddi kıdem tazminatları ödemekle karşı karşıya kalacaktır. Şu bir gerçek ki, bugün işletmelerin neredeyse tamamına yakını çalışanların kıdem tazminatı karşılığını ayırmıyor, ‘zamanı geldiğinde düşünürüz’ diyor.u0026nbsp;

İşte o zaman geldi. Diyeceğim o ki, EYT düzenlemesi, işverenlerde ciddi tazminat yükü doğuracak, belki de birçok işletme bu yükümlülüğü karşılayamayacak duruma düşecektir. O yüzden, işverenlerin şimdiden 2023’ün başındaki EYT düzenlemesine kendini hazırlamaları, pozisyonlarını almaları gerekiyor.

Yeni emeklilere ödenecek maaşlar için 2023 devlet bütçesinden önemli bir kaynak ayrılacakken diğer yandan şirketlerin de yeni emeklilere ödenecek kıdem tazminatı için şimdiden kaynak ayırması, planlama yapması yerinde olacaktır.u0026nbsp;

Şirketler normalde her yıl yaklaşık kaç çalışanın emekli olabileceğini, kaç çalışanı için kıdem tazminatı ödeyebileceğini öngörebilir. Belli ki; birçok işletmede 2023 yılında ödenecek tazminat tutarı ve adeti, önceki yılların katbekat üzerine çıkacaktır. EYT kapsamında çalışan sayısını ve ödenebilecek kıdem tazminat tutarını şimdiden planlayan işletmeler yeni yılda nakit akışını da daha iyi yönetebileceklerdir.

NASIL HESAPLANIYOR? Hürriyet'ten Ahmet Karabıyık'ın yazısına göre; emekli olan çalışanlar son işyerlerinden, o işyerindeki çalışma süresi için kıdem tazminatı alacaklar. Her bir çalışma (kıdem) yılı için çalışana 30 günlük (brüt) ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenecek.

u0026nbsp;Kıdem tazminatı tavanını (güncel tavan: 15.371,40) aşan ücrete sahip çalışanlara ise her bir çalışma yılı için tavan tutarı kadar tazminat ödemesi yapılacak. Güncel asgari ücreti ve güncel tavan tutarını dikkate alarak kaç yıllık çalışma süresi için ne kadar tazminat hesaplanacağı Tablo 1’den görülebilir.

Yeni yılla birlikte yasalaşması beklenen EYT düzenlemesi sonrasında yaklaşık 1 milyon çalışanın emekli olabileceği öngörülüyor. Ayrıca 8 Eylül 1999 tarihinden önce ilk işe başlamış yaklaşık 3 milyon çalışanın daha (SGK prim gününü ve çalışma süresini doldurarak) zaman içerisinde EYT kapsamında emekli olabileceği öngörülüyor.u0026nbsp;

İlk işe girişi 8 Eylül 1999 öncesi olan ve emeklilikte yaşa takılan milyonlarca çalışan için yaklaşan 2023 yılı özel bir yıl olacak.

Asgari ücretle, tavan tutarı arası ücrete (Örnek: brüt 12.500 TL) sahip çalışanlara ödenecek tazminat için son ücretle kıdem yıl sayısının (örnek 5 yıl) çarpımı sonucu bulunacak tutar (12.500 TL * 5 yıl = 62.500 TL) ödenecek. Hesaplanan kıdem tazminatı üzerinden gelir vergisi ve SGK primi kesilmeyecek yalnızca Damga Vergisi (Binde 7,59) kesilecek.u0026nbsp;

Tablo 2’de ayrıca; 2023 yılında tahmini brüt asgari ücretin 10.000 lira (Net:8.500 TL) ve tahmini kıdem tazminatı tavanının 22.500 TL olacağını varsayarak EYT yasasının çıkmasından sonra hangi brüt ücrete sahip çalışan için ne kadar kıdem tazminatı ücreti ödeneceği de görülebilir.

KİMLER ALABİLİYOR? Kendi isteğiyle işten ayrılmasına rağmen kıdem tazminatı alabilecekler yalnızca emekliler de değil aslında... Askerlik nedeniyle işten ayrılanlar, evlilik nedeniyle (1 yıl içinde) işten ayrılanlar da kıdem tazminatı alabiliyor. Ayrıca 8 Eylül 1999 öncesi işe başlayanlar da (En az 15 yıl sigortalılığı ve 3.600 prim günü de varsa) yine tazminat alabiliyor.

Sağlık, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık veya işyerinde işin durması benzeri nedenlerle çalışan tarafından iş sözleşmesi sonlandırıldığında da çalışan tazminat alabiliyor.

Mesafe aldık ama şimdi açıklamayacağım. 'Niye şimdi açıklamıyorsunuz?' diyenler var. Bir defa çalışmamız bitmedi. İkincisi, adım adım açıklıyoruz. Zaten açıklasak da ocaktan sonra uygulamaya sokulacak. Şimdi açıklamanın bu anlamda acelesi yok. Sözleşmeli personel, geçici işçiler, diğer sorunları açıklayacağız. Aralık ayının ilk haftasında çalışma biter bitmez de meclise intikal ettireceğiz.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin son yaptığı açıklamada EYT düzenlemesi ile ilgili önemli değerlendirmelerde bulundu.

'OCAKTAN SONRA UYGULAMAYA SOKULACAK' EYT çalışmalarına değinen Bakan Bilgin, şöyle konuştu:Televizyonlarda sık sık 'işte şunlar da girecek, bunlar da çıkacak' öyle bir şey yok. 99 öncesi biliyorsunuz, yaşla ilgili bir sorun var. O sorunu biz çözüyoruz ve önümüzde tek bir model var. Tek bir formül var daha doğrusu. Onun hesapları yapıyoruz. Çok sayıda insan var tahmin edeceğiniz gibi. Onların durumlarını, çalışma gün sayılarını, yıllarını, vesaire sosyal güvenlikteki sağlık sigortası primlerini gözden geçirip en uygun, en kapsayıcı çözümlemeyi yapacağız

EYT çalışmasının bitmek üzere oluduğunu dile getiren Bakan Bilgin, Bu ay içerisinde kamuoyuyla paylaşacağımızı açıkladık. Geçici işçiler sorunumuz var. Geçici işçiler, bir türlü geçmeyen, süreklilik arz eden sorun haline gelmiş. Onu da çözeceğiz. Çok konuşulan, birçok insanın da merak ettiği EYT meselesi var. Onu çözeceğiz. Türkiye zorlu ekonomik şartlar içerisinde çalışanlarını olumsuz tablo karşısında koruyacak sosyal politika uygulamalarıyla topluma gerekli desteği sağlama yönünde çalışmalarımızı sürdürüyoruz dedi.

Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesinde son viraja girildi. Yasal düzenlemeyle 8 Eylül 1999'dan önce başlayanlardan 20 yılını dolduran kadınlar, 25 yılını dolduran erkekler yaş koşulu aranmadan emekli olabilecek ve prime dayalı bir sistem getirilecek. Şartları tamamlayacak olanlar da kademeli emekli olacak.

HİZMET DÖKÜMÜ ALIN EYT'yi bekleyenlerin birinci adımda hizmet dökümünü çıkararak kapsamlı bir inceleme yapması gerekiyor. Son 2 bin 520 gün hangi statüden emekli olunacağını belirleyecek. Bu tarihten önce sigortalı olanların SSK'dan emekli olabilmesi için 5 bin güne ulaşması gerekiyor, işe girişi olup primi yatırılmayanlar için zaman aşımı süresi olmayıp, dava açma hakkı bulunuyor.

8 Eylül 1999'dan önce yapılan askerlik için yapılacak borçlanma altın değeri taşıyor. Örneğin, 2001'de işe girmiş ancak 1998'de askerlik yapmışsa borçlanıp öne çekebilir. Aralık başında açıklanması beklenen EYT yasası önceki emeklilik planlaması yapmaya başlayanların merak ettikleri bazı soruların yanıtları şöyle:

EYT'yi beklerken hizmet dökümünü çıkararak ilk adımı atabilirsiniz. Doğum, askerlik borçlanması için yasanın çıkmasını beklemekte fayda var. Böylece ne kadar gün sayısına ihtiyacınız olacağını göreceksiniz. İhtiyacınız olan prim gün sayısı kadar borçlanmış olacaksınız.u0026nbsp;

Asgari ücretin brütünün yüzde 30'unu, yurtdışında borçlanma yüzde 40'ını borçlanabilirsiniz. 1 Ocak 2023 tarihine kadar borçlanma tutarları değişmeyeceği için bir zararınız da olmayacak.

Doğum borçlanması işe başlangıç tarihini öne çeker mi? Doğum borçlanması yaşı düşürmez, prim ödeme gün sayısını artırır. İki yıllık doğum borçlanması iki yıl erken emeklilik hakkı doğurur. Bu durum yalnızca staj girişi ile ilk defa uzun vadeli sigorta kollarına tabi olunan süre içindeki doğumların borçlanılması için geçerli.u0026nbsp;

Diğer doğum borçlanmalarında yalnızca prim ödeme gün sayısı eklenir, emeklilik yaşı değişmez. Sigortadan sonra doğan 3 çocuğa kadar borçlanma hakkı var. Her bir çocuk için 720 gün kazanılabiliyor. Üç çocuk için borçlanan kadın sigortalı 2160 gün kazanıp eksik primini tamamlayarak EYT'li olabilir.