Arsenik, doğada yaygın olarak bulunan, ancak insan sağlığı açısından ciddi riskler taşıyan yarı metalik bir elementtir. Hem yer kabuğunda hem de suda, havada ve bazı gıdalarda doğal olarak bulunabilen arsenik, tarih boyunca çeşitli alanlarda kullanılsa da özellikle son yıllarda sağlık üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle sıkça gündeme gelmektedir. Peki arsenik nedir? Nerelerde bulunur ve insan sağlığına nasıl zarar verir?
ARSENİK NEDİR?
Arsenik (As), periyodik tabloda 33 numaralı elementtir. Hem organik hem de inorganik formda bulunabilir. Bu iki form arasında en tehlikelisi, genellikle yeraltı sularında, toprakta ve bazı endüstriyel süreçlerde rastlanan inorganik arseniktir. Organik arsenik bileşikleri genellikle deniz ürünlerinde görülür ve insan sağlığına olan etkileri daha azdır. Ancak inorganik arsenik, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından 1. derece kanserojen olarak sınıflandırılmıştır.
ARSENİK NElerDE BULUNUR?
İçme suları: Özellikle yeraltı sularının kullanıldığı bölgelerde arsenik oranı yükselebilir. Bangladeş, Hindistan, Nepal, Meksika gibi ülkelerde bu büyük bir halk sağlığı sorunudur.
Tarım ürünleri: Arsenikli pestisitler geçmişte tarımda yaygın olarak kullanılmıştır. Bu kimyasalların kalıntıları hâlâ bazı topraklarda bulunmaktadır.
Deniz ürünleri: Midye, karides, yengeç gibi deniz ürünlerinde arsenik bulunabilir, fakat bu genellikle organik formdadır.
Endüstriyel alanlar: Maden işletmeleri, cam ve boya sanayileri, metal ergitme tesisleri gibi sektörlerde çalışanlar arsenik maruziyetine daha açıktır.
ARSENİK ZARARLARI NELERDİR?
Arsenik, insan vücudu üzerinde akut ve kronik olmak üzere iki türlü etki yaratabilir.
1. Akut (kısa süreli) etkiler
Yüksek dozda arsenik alımı durumunda:
Mide bulantısı, kusma
Karın ağrısı
Şiddetli ishal
Solunum zorluğu
Dolaşım sistemi çökmesi ve ölüm
2. Kronik (uzun süreli) etkiler
Uzun süre düşük düzeyde arsenik maruziyeti ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir:
Deri hastalıkları: Ciltte renk değişiklikleri, kalınlaşma ve lezyonlar
İç organ kanserleri: Özellikle akciğer, mesane, böbrek ve karaciğer kanserleri ile ilişkilendirilmiştir.
Kalp-damar hastalıkları
Şeker hastalığı (Tip 2 Diyabet)
Nörolojik bozukluklar: Hafıza zayıflığı, sinir sistemi hasarları
Bağışıklık sisteminde zayıflama
