Asperger sendromu, nörogelişimsel bir farklılık olarak, bireyin sosyal etkileşim, iletişim ve davranış kalıplarını kendine özgü biçimlerde etkiler. Bu sendroma sahip kişilerde belirtiler kişiden kişiye değişiklik gösterebilir; ancak genellikle belirli alanlarda öne çıkan özellikler vardır. Tek bir konuya yoğun ilgi, o alanda özel beceri ve yetenek geliştirmelerini sağlar. Asperger sendromlu bireyler genellikle sosyal iletişimde zorluk yaşasa da, zeka düzeyleri genellikle normalin üzerinde veya ortalama seviyededir.
SOSYAL ETKİLEŞİMDE ZORLUKLAR
Başkalarının duygularını ve niyetlerini anlamakta güçlük (empati eksikliği).
Mimik, beden dili ve ses tonunu yorumlamada zorlanma.
Göz teması kuramama veya garip şekilde yoğun göz teması.
Sosyal ortamlarda davranış belirsizliği.
Arkadaşlık kurma ve sürdürmede zorluk.
Sosyal olarak uygun tepkiler vermekte güçlük.
SINIRLI VE YOĞUN İLGİ ALANLARI
Belirli konulara yoğun ve takıntılı ilgi, bazen sıra dışı alanlarda.
İlgi duydukları konularda derin bilgi sahibi olma ve uzun süre konuşma.
Rutine sıkı bağlılık ve değişikliklere karşı huzursuzluk.
TEKRARLAYAN DAVRANIŞLAR
El çırpma, sallanma, parmak şıklatma gibi tekrarlayıcı hareketler.
Nesneleri belirli şekilde düzenleme veya sıralama.
Kelime veya cümleleri tekrar etme (ekolali).
KONUŞMA VE İLETİŞİM
Kelime dağarcığı geniş ama mecazi, ironik veya esprili dili anlamada zorluk.
Monoton ses tonu ve alışılmadık ritim.
Sohbetleri tek taraflı ve karşısındakinin ilgi alanını dikkate almama.
Soru sorma ve kendi sohbetini başlatmada güçlük.
DUYUSAL HASSASİYET VE MOTOR ZORLUKLAR
Ses, ışık, dokunma, koku veya tat gibi uyaranlara aşırı duyarlılık.
Sakarlık, dengesizlik ve ince motor becerilerde zorluklar.
NEDENLER VE RİSK FAKTÖRLERİ
Genetik faktörler: Ailede OSB öyküsü olan bireylerde risk artar.
Çevresel faktörler: Hamilelik veya doğum komplikasyonları, toksinler riski artırabilir.
İleri baba yaşı gibi demografik faktörler küçük bir risk artışı oluşturabilir.
TANISI NASIL KONULUR?
Gelişim ve aile öyküsü, davranışsal gözlem.
Standart testler (ADOS-2, ADI-R) ile sosyal etkileşim ve iletişim değerlendirmesi.
Fiziksel ve nörolojik muayene ile eşlik eden sağlık sorunlarının incelenmesi.
TEDAVİ VE DESTEK YÖNTEMLERİ
Sosyal beceri eğitimi: Sosyal etkileşimde başarıyı artırır.
Dil ve iletişim terapisi: Mecazi, ironik ve esprili dil kullanımını öğretir.
Davranış terapisi: Tekrarlayan ve kısıtlayıcı davranışları azaltır, duygusal düzenlemeyi destekler.
Ergoterapi ve konuşma terapisi: Duyusal hassasiyet ve motor becerileri geliştirir.
Psikolojik danışmanlık: Kaygı ve depresyonla başa çıkmayı sağlar.
Aile eğitimi: Aileyi bilinçlendirir ve destek stratejileri sunar.
Eğitsel destek: Bireyselleştirilmiş eğitim planları ve görsel destekler.
İlaç: Temel belirtileri tedavi etmez, sadece eşlik eden psikiyatrik sorunları yönetir.
ASPERGER SENDROMU OLAN BİREYLERE YAKLAŞIM
Anlayışlı, sabırlı ve saygılı olun.
Net, kısa ve adım adım talimat verin; görsel destek kullanın.
Mimik ve beden dili ipuçlarını açıklayın.
Rutinlerini mümkün olduğunca koruyun ve değişiklikleri önceden bildirin.
İlgi alanlarına saygı gösterin; bu iletişim için bir yol olabilir.
Gürültü, ışık ve rahatsız edici dokulardan kaçınmalarına yardımcı olun.
Sosyal hatalarını nazikçe düzeltin ve güçlü yönlerini destekleyin.
ASPERGER VE OTİZM ARASINDAKİ FARKLAR
Dil gelişimi normal veya yakındır (klasik otizmde gecikme olabilir).
Zeka genellikle normal veya üst düzeydir (klasik otizmde zihinsel engellilik olabilir).
Sosyal etkileşim isteği vardır ancak nasıl yapacağını bilemez (klasik otizmde ilgi daha azdır).
Günümüzde Asperger sendromu, OSB şemsiyesi altında değerlendirilir ve destekler bireyin belirtilerine göre planlanır.
