Çölyak hastalığı, bağışıklık sisteminin gluten adlı proteine karşı aşırı reaksiyon gösterdiği, ince bağırsakları etkileyen bir hastalıktır. Bu hastalığa sahip olan bireyler, gluten içeren besinleri tükettiklerinde, bağışıklık sistemleri bağırsaklarına zarar verir. Bu nedenle çölyak hastalarının sağlıklı bir yaşam sürebilmesi için gluten içeren gıdalardan kesinlikle kaçınması gerekir. Peki, çölyak hastaları hangi besinleri tüketemez? Gluten içeren gıdalara dair detaylı bilgiye ve bu gıdaların yerine geçebilecek sağlıklı alternatiflere göz atalım.
Çölyak Hastalarının Tüketmemesi Gereken Besinler
Buğday: Çölyak hastalarının en çok dikkat etmesi gereken besinlerden biri buğdaydır. Buğday, gluten içeren başlıca gıdalardan biridir ve çölyak hastalarının kesinlikle tüketmemesi gerekir. Buğday içerikli ekmek, makarna, bisküvi, kek gibi işlenmiş ürünler gluten barındırır.
Arpa: Arpa da gluten içeren bir diğer tahıldır. Arpa içeren ürünler, çölyak hastalarına zarar verebilir. Arpa şerbeti, bira, arpa unu gibi ürünlerden kaçınılmalıdır.
Çavdar: Çavdar, gluten içeren bir tahıl daha olup çölyak hastaları için zararlıdır. Çavdar unu içeren ekmekler, makarnalar ve diğer gıdalar bu hastalar için tehlike oluşturur.
Yulaf: Yulaf, genellikle glutensiz olarak bilinse de, işleme süreçlerinde glutenle kontamine olabilir. Yulaf ezmesi ve diğer yulaflı ürünlerin etiketleri dikkatlice okunmalı ve sadece glutensiz sertifikalı ürünler tercih edilmelidir.
İşlenmiş Gıdalar: Gluten, pek çok işlenmiş gıdada gizli bir bileşen olarak bulunabilir. Hazır çorba, dondurulmuş yemekler, cips, soslar ve bazı içeceklerde gluten olabilir. Bu nedenle bu tür işlenmiş gıdalardan kaçınılmalıdır.
Gluten İçeren Atıştırmalıklar: Kraker, cips, bisküvi gibi atıştırmalıklar çoğunlukla buğday unu içerir. Gluten içermeyen alternatifler tercih edilmelidir.
Bazı İçkiler: Özellikle bira, arpa içerdiği için çölyak hastaları için zararlıdır. Gluten içermeyen alkollü içecekler arasında şarap, votka ve şampanya gibi seçenekler bulunabilir.
Çölyak Hastaları İçin Gluten İçermeyen Alternatifler
Çölyak hastaları, yukarıda belirtilen gıdaların yerine pek çok besin alternatifine yönelebilirler. İşte gluten içermeyen bazı sağlıklı alternatifler:
Glutensiz Tahıllar: Pirinç, mısır, kinoa, karabuğday, amarant gibi gluten içermeyen tahıllar, çölyak hastalarının beslenmesinde önemli yer tutar. Bu tahıllar, ekmek, pilav ve diğer yemeklerde kullanılabilir.
Glutensiz Unlar: Buğday ununun yerine glutensiz unlar kullanılabilir. Glutensiz unlar arasında pirinç unu, mısır unu, patates nişastası, tatlı patates unu ve badem unu gibi seçenekler bulunmaktadır.
Sebzeler ve Meyveler: Tüm sebzeler ve meyveler doğal olarak glutensizdir. Bu besinler, çölyak hastalarının beslenmesinde önemli yer tutar.
Et ve Süt Ürünleri: Taze et, balık, tavuk gibi protein kaynakları, doğal olarak glutensizdir. Aynı şekilde süt, peynir ve yoğurt gibi süt ürünleri de gluten içermez. Ancak, işlenmiş et ve süt ürünlerinde gluten olabileceği için etiketlerin dikkatlice okunması gerekir.
Glutensiz Ekmek ve Unlu Mamuller: Glutensiz ekmek ve kekler, çölyak hastaları için özel olarak üretilen unlarla yapılmaktadır. Glutensiz markalar ve fırınlardan temin edilebilir.
Glutensiz Atıştırmalıklar: Glutensiz kraker, bisküvi ve cips gibi atıştırmalıklar, marketlerde ve online mağazalarda bulunabilir.
Çölyak Hastalığı ve Etiket Okuma
Çölyak hastalığı olan bireylerin, satın aldıkları gıdaların etiketlerini dikkatlice okumaları çok önemlidir. Birçok işlenmiş gıda, gluten içeren maddelerle hazırlanmış olabilir. “Gluten içermeyen” etiketine sahip ürünler, çölyak hastaları için güvenlidir. Ayrıca bazı ürünlerde "glutenle kontamine olabilir" uyarısı bulunabilir. Bu tür ürünlerden kaçınılmalıdır.
