Aliya İzzetbegoviç (1925–2003), bağımsız Bosna-Hersek’in kurucu Cumhurbaşkanı, hukukçu, yazar ve İslam düşünürü olarak tarihe geçti. Hayatı boyunca demokrasi, insan hakları ve adalet ilkelerini savunan İzzetbegoviç, Bosna Savaşı sırasında gösterdiği liderlikle tanındı.
Gençlik Yılları ve Eğitim Hayatı
1925 yılında Bosanski Šamac’ta doğan Aliya İzzetbegoviç, ailesiyle kısa sürede Saraybosna’ya taşındı. Burada Birinci Erkek Lisesi’nde eğitim aldı. II. Dünya Savaşı yıllarında “Genç Müslümanlar” (Mladi Muslimani) hareketini kurarak aktif bir rol üstlendi ve savaş boyunca insani yardım faaliyetlerinde bulundu.
1946’da komünist rejim tarafından tutuklanan İzzetbegoviç, üç yıl hapis yattı. Serbest kaldıktan sonra Sarajevo Üniversitesi’nden hukuk diploması alarak akademik hayatına yöneldi.
Eserleri ve Tutuklanmalar
1969’da yayımladığı İslam Deklarasyonu (Islam Declaration) büyük yankı uyandırdı. 1983’te tekrar tutuklanan İzzetbegoviç, 14 yıl hapisle yargılandı ancak 1988’de af ile serbest bırakıldı. Başlıca eserleri arasında:
Islam Declaration (1970)
Islam Between East and West (1984)
My Escape to Freedom (1999)
yer alıyor.
Bosna Savaşı ve Siyasi Liderliği
1949’da Halida ile evlenen İzzetbegoviç’in üç çocuğu oldu: Bakir, Leila ve Sabina. Oğlu Bakir, günümüzde siyasi görevler üstleniyor.
1990’da Demokratik Eylem Partisi (SDA)’yı kuran İzzetbegoviç, yapılan seçimlerle Bosna-Hersek’in ilk Cumhurbaşkanı oldu (1990–1996). 1 Mart 1992’de düzenlenen referandumla ülke bağımsızlığını ilan etti ve 1992–1995 yılları arasında Bosna Savaşı’nın liderliğini yaptı. 1995’te imzalanan Dayton Antlaşması ile savaş sona erdi.
Sağlık sorunları nedeniyle 2000’de başkanlıktan istifa eden İzzetbegoviç, 19 Ekim 2003’te kalp yetmezliği ve düşme sonucu yaşadığı komplikasyonlar nedeniyle vefat etti. Cenazesi Saraybosna’da binlerce kişi tarafından uğurlandı.
İnsan Hakları ve Adalet Vurgusu
Aliya İzzetbegoviç, Doğu ve Batı mirasını İslam felsefesiyle harmanlayan bir entelektüel olarak tanındı. Siyasi hayatı boyunca demokrasi, insan hakları ve adalet vurgusunu ön plana çıkardı. “Allah’a and olsun ama köle olmayacağız” sözü ile simgeleşen İzzetbegoviç, Bosna’daki soykırıma karşı direnişi ve devlet kurma çabalarıyla “Bilge Kral” olarak anılmaktadır.
