Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) verilerine göre; her 100 çalışandan 32'si kayıt dışı. Bu gerçeğin işçiler açısından önemli olumsuz sonuçları var. İşçiler, sigortasız çalıştırıldıkları dönem boyunca sosyal güvenlik haklarından ve devlet destekli sağlıktan mahrum bırakılıyor. Emeklilik için gereken prim ve gün de eksik kalıyor. AİLESİNİ DE ETKİLİYOR Bu olumsuz tablo sadece sigortasız çalışan işçinin kendisini değil, eşi ve çocuklarını da etkiliyor. Onlar da sağlık hak sahipliğinden mahrum kalıyor. İşçiler bu durum karşısında çaresiz değil. Yasayla sağlanan haklar var. Yani sigortasız çalıştırılan işçiler bu haklarını aramalı. Bunun ilk yolu Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) şikayet. İŞTEN ÇIKMADAN ŞİKAYET EDİLMELİ SGK'nın işçi şikayetlerine göre işlem yapabilmesi için ise işçilerin işten ayrılmamış olması gerekiyor. İşten çıktıktan/çıkarıldıktan sonra yapılan şikayetlerin olumlu sonuç vermediği ifade ediliyor. Ancak, işçinin elinde yazılı belge varsa işten çıktıktan sonra yapılan şikayetlerden de işçi lehine sonuçlar çıkabilir. TESPİT DAVASI HAKLARI VAR SGK'ya ve diğer kurumlara şikayetlerden bir sonuç çıkmazsa çalışanın dava açma hakkı var. İşçiler sigortasız çalıştıkları sürelerini, işten ayrıldıktan sonra 5 yıl içinde açacakları hizmet tespit davasıyla da tespit ettirebilir. Mahkemece tespit edilen ücretlerle çalışma gün sayıları SGK tarafından dikkate alınır ve o işçinin sigortasına geriye dönük işlenir. KAZANCI 3 KAT ARTAR Çalıştığı işyerinde sigortasız olduğunu iddia ederek SGK'ya başvuran işçileri, işveren çoğunlukla çıkarıyor. Eğer işyerinde 30'un altında işçi varsa, SGK'ya şikayeti sebebiyle kişi işten çıkarıldığında işveren 'kötü niyetli' sayılacak ve ihbar tazminatının 3 katı tutarında 'kötü niyet tazminatı' ödeyecek. Eğer kişi 30 ve üzeri işçinin olduğu bir yerde çalışıyor ve sigortasız çalıştırıldığını SGK'ya bildirdi diye işten çıkarılıyor ise 'iş güvencesi kapsamında' işe iade davasını kazandığında işveren işe iade etmezse, o işçiye en az 4, en çok 8 aylık ücreti tutarında 'iş güvencesi tazminatı' ödemek zorunda kalır. KIDEM HAKKI VAR İşverenin işçisini hiç sigortaya bildirmemesi, sigorta primlerini ödememesi ve sosyal haklardan mahrum bırakması, işçiye haklı fesih imkanı veriyor. Düşük ücretten bildirim de haklı fesih nedeni. Bütün bu durumlarda iş sözleşmesini sona erdiren işçi, kıdem tazminatını alır. İşveren her çeşit sigortasız çalıştırma halinde o işçinin kıdem tazminatını da ödemek zorunda. Yargıtay'ın verdiği kararlar da bu yönde KAYNAK: GÜNEŞ