Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) uzman yardımcıları Didem Yazıcı ve Enver Sait Kurtaran tarafından kaleme alınan “Türkiye’nin İhracat Çeşitliliği” başlıklı analiz, Banka’nın resmi blogu Merkezin Güncesi üzerinden yayımlandı. Çalışmada, Türkiye'nin ihracat yapısının yıllar içinde nasıl çeşitlendiği ve bu çeşitliliğin ülke ekonomisi açısından neden önemli olduğu değerlendirildi.
Şoklara Karşı Dayanıklılık İçin Çeşitli İhracat Şart
Analize göre, küresel ticaretin sık sık jeopolitik riskler, korumacı politikalar ya da ekonomik krizlerle sekteye uğradığı günümüz dünyasında, ihracatın az sayıda ürüne veya pazara yoğunlaştığı ülkeler daha kırılgan hale geliyor. Bu nedenle ihracatta ürün ve pazar çeşitliliği, dışsal şoklara karşı bir sigorta işlevi görüyor.
Türkiye’nin İhracat Ağı Genişliyor
2013-2024 dönemine odaklanan çalışmada, Türkiye’nin ihracat yaptığı ürün ve ürün-ülke çeşitliliği, 12 haneli GTİP kodları baz alınarak analiz edildi. Bu kapsamda, 2013 yılında 10.487 olan ihraç edilen ürün sayısının 2024’te 10.810’a çıktığı; ürün-ülke kombinasyonlarının ise 167.459’dan 236.864’e yükseldiği belirlendi. Bu artış, Türkiye’nin ihracat ağının hem daha geniş hem de daha dayanıklı bir yapıya kavuştuğuna işaret ediyor.
Dünya ile Kıyaslandığında Türkiye’nin Yeri Güçlü
Söz konusu büyümenin anlamlılığını değerlendirmek için Türkiye'nin performansı, benzer gelişmekte olan ülkelerle karşılaştırıldı. 2023 itibarıyla Türkiye, dünya ticaretinde yer alan ürünlerin yaklaşık %84’ünü ihraç edebilir konumda bulunuyor. Bu oran, Türkiye'nin küresel ürün çeşitliliğinde oldukça rekabetçi bir seviyede olduğunu ortaya koyuyor.
Aynı yıl, Türkiye'nin dünya çapında ihracat yapılan her 100 pazarın 22’sinde yer aldığı, bu oranın 2013’te 16 olduğu göz önüne alındığında ise pazar çeşitliliğinde de kayda değer bir artış sağlandığı vurgulanıyor.
İhracat Dengeli Dağılıyor, Yoğunlaşma Az
Sadece ürün ve ülke sayısı değil, ihracatın bu alanlara nasıl dağıldığı da analizde dikkate alındı. Türkiye’nin ihracatında, ilk 10 ürün veya ilk 10 ülke gibi dar kalemlerde yüksek yoğunlaşma bulunmaması, dış şoklara karşı daha dirençli bir yapı sunduğunu gösteriyor. TCMB verilerine göre Türkiye, analiz kapsamındaki ülkeler arasında en dengeli ihracat dağılımına sahip ekonomilerden biri.
Yayılma Marjı Türkiye’yi Öne Çıkarıyor
İhracat büyümesinin detaylarına da yer verilen analizde, Türkiye’nin hem mevcut pazarlarda ihracatını artırdığı hem de yeni pazar ve ürünlerde büyüme kaydettiği belirtildi. Bu durum, ihracat artışında “yayılma marjı”nın yani çeşitlilik odaklı genişlemenin önemli bir rol oynadığını gösteriyor. Türkiye, analizdeki ülkeler arasında bu marjda en yüksek performansı sergileyen ülke oldu.
