Bu tür günlerde çalışmanın zorunlu olabilmesi için iş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde açık bir hüküm bulunmalı ya da işçinin rızası alınmalıdır. Bayramda yapılan çalışmalar fazla mesai kapsamında değil, doğrudan “genel tatil çalışması” olarak değerlendirilir ve bu kapsamda işçiye ek ödeme yapılması gerekir. İş Kanunu'na göre bu ödeme, çalışılan günün karşılığı olan yevmiyeye ek olarak bir günlük ücret şeklinde yapılır. Yani işçi, bayramda bir gün çalışmışsa o gün için toplamda iki günlük ücret hak eder.
Bayram Mesai Ücreti Hesaplama Yöntemi
Bayram mesaisi hesaplanırken temel alınan kriter işçinin bir günlük brüt ücretidir. Çalışan kişi günlük ücretine ek olarak bir günlük daha ücret alır. Örneğin bir çalışanın günlük ücreti brüt 1.000 TL ise, bayram günü çalıştığında bu kişi toplamda 2.000 TL hak eder. Eğer saatlik çalışma sistemine göre ödeme yapılıyorsa, işçinin saatlik ücretine göre çalıştığı saat sayısı çarpılarak ve üzerine yine aynı miktarda bir ödeme daha eklenerek toplam ödeme hesaplanır. Bayram günlerinde yapılan çalışmanın fazla mesai olarak değil, genel tatil çalışması olarak değerlendirilmesi önemlidir çünkü bu tür çalışmalar için yüzde 100 oranında ücret artırımı yapılır. Bu oran, fazla mesai için uygulanan yüzde 50’lik artıştan daha yüksektir.
Kamu ve Özel Sektörde Farklılıklar
Bayram mesaisi konusunda kamu ve özel sektör arasında belirli farklar bulunur. Kamuda genellikle bayram günlerinde çalışmak zorunlu değildir ve çalışanlar bu günleri tatil olarak geçirir. Ancak bazı kamu hizmetlerinde, özellikle sağlık, güvenlik ve ulaşım alanlarında çalışan personelin görev başında olması gerekebilir. Bu durumda kamu çalışanlarına ek mesai ücreti yerine genellikle “idari izin” veya “denkleştirme izni” verilir. Özel sektörde ise bayram günlerinde çalışmak işverenin iş organizasyonuna bağlıdır. Çalışanların rızası olması koşuluyla bayram günlerinde çalıştırılabilirler ve bu durumda yasal olarak artırımlı ücret alma hakları vardır. Bazı sektörlerde ise toplu iş sözleşmeleri kapsamında farklı uygulamalar görülebilir. Bu nedenle işçinin çalıştığı sektöre, iş yerinin büyüklüğüne ve sözleşme hükümlerine bağlı olarak uygulama değişiklik gösterebilir.
Fazla Mesai ile Bayram Mesaisi Arasındaki Fark
Fazla mesai, haftalık yasal çalışma süresinin üzerinde yapılan çalışmaları kapsarken, bayram mesaisi resmi tatil günlerinde yapılan çalışmalardır. Türkiye’de haftalık yasal çalışma süresi 45 saattir. Bu sürenin aşılması halinde yapılan her saatlik çalışma, fazla mesai olarak kabul edilir ve yüzde 50 zamlı ödenir. Ancak resmi bayram günlerinde yapılan çalışma, bu süreyi aşmasa bile özel olarak değerlendirilir ve yüzde 100 zamlı ücretle karşılanır. Bu nedenle, örneğin bir çalışan bayram günü sadece 3 saat çalışsa dahi, normal saatlik ücretinin iki katını alır. Fazla mesai ile bayram mesaisi arasındaki bu fark, özellikle çalışanların haklarının korunması ve işverenlerin doğru uygulamaları yapması açısından oldukça önemlidir.
İşverenin Sorumlulukları Nelerdir?
İşverenler, bayram günlerinde çalışan personelin haklarını eksiksiz şekilde ödemekle yükümlüdür. Çalışanlardan bu günlerde hizmet alınacaksa, öncesinde iş sözleşmesi ya da yazılı onay ile bu durumun kayıt altına alınmış olması gerekir. Ayrıca işveren, yaptığı ödemeleri bordroya yansıtmak ve gerekli sosyal güvenlik bildirilerini doğru şekilde düzenlemek zorundadır. Aksi durumda hem idari para cezalarıyla karşı karşıya kalabilir hem de işçiyle aralarında hukuki uyuşmazlık doğabilir. İşveren ayrıca bayram mesaisine zorlayıcı baskı uygulamamalı ve çalışmak istemeyen personele bu konuda yaptırım uygulamamalıdır. Kanuna aykırı davranışlar, iş hukukuna göre işçinin haklı nedenle fesih hakkını doğurabilir. Bu bağlamda bayram mesaisi, sadece ödeme açısından değil, çalışma hakkı ve özgürlüğü açısından da dikkatle yürütülmesi gereken bir süreçtir.
