Kayseri'nin Develi ilçesine bağlı Çataloluk Mahallesi'nde, Zamantı Irmağı'nın kolu İkizler Çayı kenarında yer alan tarihi mezarlık, hem Osmanlı dönemine ait bezemeli mezar taşları hem de Türk boylarının damgalı mezar taşlarıyla önemli bir kültür mirası olarak dikkat çekiyor.
Mahalle sakinlerinden hayatını kaybedenlerin halen defnedildiği mezarlık, Kargın, Bayındır, Eymir, Salur ve Alkaevli gibi beş farklı Türk boyuna ait damgalı mezar taşlarıyla öne çıkıyor.
Erciyes Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Aslı Sağıroğlu, yaptığı araştırmalar sonucunda mezar taşlarının Orta Asya'dan beri devam eden Türk ölü gömme adetlerinin önemli belgeleri olduğunu vurguluyor.
Mezarlıkta, yaklaşık 750 yıllık tescillenmiş bir karakavak ağacının içinde yer alan mezar taşları, araştırmacılar için eşsiz bir görsel ve tarihsel deneyim sunuyor.
Bu eşsiz örnek, Türkiye'de hatta dünyada benzeri nadir bulunan bir durum olarak kabul ediliyor.
Doç. Dr. Sağıroğlu, Kilikya'dan Kapadokya'ya göç eden Türkmen boylarının Çataloluk Mahallesi'ni önemli bir yerleşim üssü olarak kullandıklarını belirtiyor.
Türk boylarının kendilerine özgü damgaları mezar taşlarına işlenmiş ve bu damgalar halı, keçe ve yaygı gibi geleneksel el sanatlarında da karşımıza çıkıyor.
Özellikle Salur boyuna ait mezar taşlarının yoğunluğu dikkat çekiyor. Bu mezarlık alanı, Türk mezar taşları ve Osmanlı dönemi mezar taşları açısından Anadolu'daki en önemli tarihi alanlardan biri olarak gösteriliyor.
Tarihçi Doç. Dr. Sağıroğlu, Türkiye'nin en önemli mezarlıklarından biri olan Ahlat mezarlığından sonra, Çataloluk Mahallesi mezarlığını da önemli bir kültürel miras alanı olarak nitelendiriyor.
Burada sadece damgalı mezar taşları değil, aynı zamanda menhir ve dikili taş geleneğinin örnekleri de bulunuyor.
Mezarlıkta Geç Osmanlı dönemine ait bezemeli mezar taşları da yer almakta olup, bu taşlar dönemin sosyal ve kültürel yapısını yansıtıyor.
Mezarlıkta halen defin işlemlerinin devam etmesi, tarihi yapının tahribine neden oluyor.
Doç. Dr. Sağıroğlu, bölgenin korunması için yeni defin işlemlerinin durdurulması gerektiğini vurguluyor.
2021 yılında Erciyes Üniversitesi bünyesindeki öğrenci ve akademisyenler tarafından mezarlıkta kapsamlı bir çalışma yapılmış; 437 mezar taşındaki liken temizlenmiş, envanter çıkarılmış ve bilimsel makaleler hazırlanmıştır.
