Baş dönmesi şikâyetiyle sağlık kuruluşlarına başvuran kişilerin büyük bölümünde vertigo saptanıyor. Genellikle iç kulak veya merkezi sinir sistemi kökenli olan bu durum, zaman zaman kısa süreli ataklarla, bazen de günler sürebilen şiddetli belirtilerle görülebiliyor. Uzmanlar, vertigonun tek bir hastalık değil, birçok farklı rahatsızlığın sonucu olabileceğine dikkat çekiyor.
En Sık Görülen Vertigo Nedeni
Benign Paroksizmal Pozisyonel Vertigo (BPPV), vertigonun en yaygın türü olarak öne çıkıyor. Genellikle baş hareketlerinden hemen sonra başlayan kısa süreli fakat şiddetli baş dönmeleriyle kendini gösteren bu durum, çoğu zaman yaşlılarda görülüyor.
Başın öne veya arkaya hızlı şekilde hareket ettirilmesi, yatakta yön değiştirmek ya da eğilip kalkmak BPPV atağını tetikleyebiliyor. BPPV, iç kulaktaki kristallerin yerinden oynaması sonucu ortaya çıktığı için iyi huylu kabul ediliyor ve çoğu zaman tedavi bile gerektirmiyor. Ancak atakların rahatsız edici düzeye ulaşması durumunda manevra yöntemleri oldukça etkili olabiliyor.
Viral Enfeksiyonlara Bağlı Vertigo
Vertigonun önemli nedenlerinden biri de iç kulağın viral enfeksiyonlar sonucu iltihaplanmasıdır. Labirentit ve vestibüler nörit olarak bilinen bu durumlar, denge sinirlerinin hasar görmesiyle baş dönmesi, dengesizlik ve zaman zaman işitme kaybına yol açıyor.
Grip, kızamık, kızamıkçık, kabakulak, herpes, EBV ve hepatit virüsleri en sık rastlanan etkenler arasında yer alıyor. Bu viral enfeksiyonlar bazen soğuk algınlığı sonrası, bazen de bağımsız olarak ortaya çıkabiliyor. Enfeksiyonun etkisi geçtiğinde belirtiler genellikle hafifliyor; fakat bazı hastalarda denge sistemi toparlanana kadar belirtiler daha uzun sürebiliyor.
Meniere Hastalığı
Meniere hastalığı, vertigonun hem psikolojik hem de fiziksel açıdan en zorlayıcı nedenlerinden biridir. Ataklar hâlinde gelişir ve bu ataklara genellikle kulak çınlaması ile işitme kaybı eşlik eder. İç kulakta sıvı artışıyla ilişkili olduğu düşünülen bu hastalığın kesin nedeni tam olarak bilinmiyor.
Kafa travmaları, viral enfeksiyonlar, alerjik reaksiyonlar ve genetik faktörler Meniere hastalığıyla ilişkilendirilen olası tetikleyiciler arasında bulunuyor. Hastalığın dönemsel ataklarla seyretmesi, kişilerde belirsizlik ve yaşam kalitesinde düşüşe yol açabiliyor.
Tümör Kaynaklı Vertigo
Vertigonun daha nadir görülen nedenlerinden biri akustik nörinomdur. İç kulaktaki denge ve işitme sinirlerinden kaynaklanan bu iyi huylu tümör, büyüdükçe sinire baskı yaparak baş dönmesi, işitme kaybı ve kulak çınlamasına neden olabilir. Genellikle yavaş ilerleyen bu tümör, erken tanı ile daha kolay takip edilebiliyor.
Bazı durumlarda vertigo, hayati risk taşıyan ciddi beyin hastalıklarının ilk belirtisi olabilir. Beyin damarlarının tıkanması, beyne kan akışının azalması veya beyin kanaması, denge merkezlerini etkileyerek ani vertigo ataklarına yol açabilir. Bu tür durumlarda baş dönmesi genellikle konuşma bozukluğu, güç kaybı, görme problemleri gibi diğer nörolojik belirtilerle birlikte görülür. Bu nedenle ani ve şiddetli vertigo atağı, acil değerlendirilmesi gereken bir durumdur.
MS Hastalarında Vertigo Görülebilir
Multipl skleroz (MS) hastalarında da zaman zaman vertigo ortaya çıkabilir. MS’in merkezi sinir sisteminde oluşturduğu plaklar, dengeyle ilgili sinir yollarını etkileyerek baş dönmesine neden olur. Bu durum atak dönemlerinde daha belirgin hâle gelebilir.
Baş veya boyun bölgesine alınan darbeler, iç kulak yapısını ya da denge sinirlerini etkileyebilir. Trafik kazaları, spor yaralanmaları, düşmeler gibi durumlar sonrası vertigo sık görülen şikâyetlerden biridir. Travmanın şiddetine göre belirtiler kısa sürede geçebileceği gibi uzun süre devam edebilir.
Metabolik ve Psikolojik Faktörler
Diyabet, düşük kan şekeri ve tansiyon değişiklikleri de vertigo nedenleri arasında sıklıkla gösterilir. Kan şekeri düşüklüğü başta olmak üzere metabolik dengesizlikler, beyne giden enerjiyi azalttığı için baş dönmesi ve dengesizlik yaratabilir.
Anksiyete ve panik bozukluğu yaşayan kişilerde de zaman zaman vertigo benzeri baş dönmeleri görülse de psikolojik durumun doğrudan vertigoya neden olmadığı vurgulanıyor.
Görünümüyle ilgili kaygılar yaşayan bir kişinin saç ekimi, estetik ya da başka fiziksel sorunlar üzerinde psikolojik baskı yaşaması mümkün olsa da bu tür duygu durumları vertigoya yol açmaz.
