Her geçen gün hayatımızı kolaylaştıran yeni teknolojiler keşfediliyor. Teknolojik gelişmelerdeki yenilenmeler bizleri şaşırtmaya devam ediyor. Bugünlerde endüstri 5.0’ı ve web 5.0’ı konuşur olduk. Yazımıza başlamadan önce endüstri ve web’deki gelişimleri kısaca hatırlayalım.
İlk olarak 18. yüzyılın sonlarında endüstri 1.0 ile tanıştık. Üretimi makineleştirmek için su ve buhar gücü keşfedildi ve ilk makinaların fişi takıldı. Daha sonra 20. yüzyılın başlarında endüstri 2.0 girdi hayatımıza. Elektrik keşfedildi ve seri üretim başladı. 20. yüzyılın sonlarında Endüstri 3.0 ile “bilişim teknolojileri” yani elektronik, bilgi ve bilgisayar teknolojileri devreye girdi. Ardından 21. yüzyılın başlarında Endüstri 4. 0 ile siber fiziksel sistemlere dayalı üretim girdi hayatımıza. Endüstri 4.0’ın ardından artık dünya bambaşka hale geldi. Son olarak günümüzde endüstri 5.0 ile karşı karşıyayız. Artık hayatımızda insansız teknoloji dünyası var.
Web teknolojisindeki gelişmelere paralel olarak kişisel bilgisayarların hayatımıza girdiği 1980’lerden, internetin yaygın olarak kullanılmaya başlandığı 1990’lı yıllara ve günümüze kadar internet ve ilgili teknolojilerde pek çok gelişme ve değişim meydana geldi. Web’in beş kuşağı, web 1.0, web 2.0, web 3.0, web 4.0 ve web 5.0 yirminci yüzyılın son çeyreğinden günümüze insan hayatının neredeyse tüm alanlarında etkili oldu.
Web 1.0 teknolojisiyle kullanıcılar öğrenmek istedikleri bilgiye kolaylıkla ulaşabildi. Web 2.0, tüm dünya için sosyal ağlar üzerinden bilgi üretmek, paylaşmak, etkileşimde bulunmak için işbirliğini sağladı. Web 3.0, insanlarla cihazların etkileşime girdiği, internet kullanımının herkesin alışkanlığı haline geldiği dönem oldu. Web 4.0 sayesinde yapay zekâ, nanoteknoloji, telekomünikasyon ve kontrollü arayüzler ile gerçek ve sanal dünyadaki akıllı cihaz ve eşyalardan gelen bilgiler de bu ağa katılıp kullanılmaya başlandı. Web 5.0 ile web’in insanların duygu durumlarını kullanarak kararlar vermesi, buna göre daha çok önerilerde bulunması seviyesine ulaştı.
Elbette her teknolojik gelişimlerin faydası vardır. Ancak baş döndürücü teknolojik gelişmeler, eğitimden sağlığa, aile hayatından sosyal ilişkilere, ahlaki gelişimden toplumsal aidiyete, kariyer gelişiminden başarılı ünlü bir iş insanı olmaya kadar birçok alanda her yaş grubundaki insanı hazırlıksız yakaladı. İnsanların hayat biçiminin değişmesine yol açtı. Değişim o kadar hızlı oldu ki, sadece kuşaklararası çatışmaya neden olmadı, insanın kendine yabancılaşmasına da neden oldu.
Özellikle internet teknolojisinin sunduğu sosyal paylaşım ağları şöhret ya da ünlü olma kültürünün yayılmasında son derece önemli oldu. Bu ağlar sayesinde insanlar tek bir beğeni butonuyla şöhret olma imkanı buldu. Sosyal medya ağları üzerinden yakalanan şöhret, “sosyal medya fenomeni” olarak adlandırıldı. İşin problemli yanı ise sanal şöhret/ünlü olma durumunun özellikle kimlik arayışı içinde olan gençler için oldukça cazip olması ve rol model alınması.
Ünlüler kamuoyu tarafından bilinirliği olan kişilerdir. Bunlar spor, müzik, sinema, tiyatro, edebiyat, ticaret, moda, sağlık, siyaset, sosyete, yazarlık gibi yaptıklarıyla geleneksel medya kanalları aracılığıyla ün kazanmış kişilerdir ve geleneksel ünlü olarak adlandırılmaktadır.
Günümüzde ise sosyal medya araçlarının yardımıyla insanlar, geleneksel medyaya ihtiyaç duymadan kendilerini kamuoyuna tanıtarak bilinirlik kazanmaya başladılar. Bu durum sosyal medya fenomenleri gibi yeni ünlülerin ortaya çıkmasına neden oldu. Bunlar takipçilerini hayran kitlesi olarak gören, onlar tarafından daha fazla beğenilme ve daha popüler olma amacıyla hareket eden kişilerdir.
Takipçi sayılarının fazlalığı kapitalist düzen yöneticilerince kabul gördü ve kendilerine her türlü kapıyı açmalarına imkan sağlandı. Sosyal medya fenomenleri de bu durumu maddi ve manevi kazanca dönüştürdüler. Böylece sanal şöhretler hazırladıkları içerikleri sosyal medya hesaplarında paylaşarak insanların tutumlarını ve davranışlarını etkilemeye başladılar.
Aslında bu bir kültürel aşınma durumudur. Tüm toplumu derinden etkiliyor. Farkındalık oluşmalı ve acilen çözümler üretilmelidir. MHP Genel Başkanı Sayın Devlet Bahçeli’nin ifade ettikleri gibi "Sosyal medya fenomeni diye takdim edilen bazı süfli tiplerin Türk ve İslam değerleriyle taban tabana zıt yaşantıları mücadele edilmesi gereken kokuşmuşluk alametidir. Sürekli gösterime sunulan servet ve şöhret tutkunlarının rezillikleri milli birlik ve dayanışma hisarlarımızı aşındırmaktadır.”
Temel amaçları kısa yoldan şöhret olmak ve para kazanmak olan sosyal medya fenomenleri daha fazla etkileşim almak, görünürlük, tanınırlık, takipçi ve tıklanma oranını arttırmak amacıyla paylaştıkları içeriklerin doğruluğuna, yanlışlığına, tarafsızlığına ve bilimselliğine dikkat etmeden çeşitli paylaşımlarda bulunabiliyorlar. Bu da sosyal medya fenomenlerinin bilerek ya da bilmeyerek dezenformasyon, misenformasyon zincirinin bir parçası olmalarına neden olabiliyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) 2023 verilerine göre evden internete erişim imkanı olan hanelerin oranı %95,5 oldu. Cep telefonlarının neredeyse tamamında da internete ulaşımın olduğu değerlendirildiğine internete ve internetin sunduğu özelliklere ulaşamayan insan yok gibi. Bu nedenle her yaş grubundaki insanlarımız sosyal medya üzerinden her türlü paylaşılan içeriklerle karşı karşıya kalabiliyor.
Bu bakımdan özellikle kimlik arayışı içerisinde olan gençlerimiz sosyal medyanın olumsuzlukları konusunda korunmalıdır. Sosyal medya fenomenliği okuryazarlığı konusunda bilinçlendirilmelidir. Sosyal medya ağlarında geçirilen süre azaltılmalı, gençlere sosyal medya ağlarını daha verimli kullanabilmesi için gerekli bilgilendirmeler yapılmalıdır. Sosyal medya ağlarını serbest zaman geçirme aracı olarak görmemeleri sağlanmalıdır.
Hayatın anlamı mutlu olmaksa, o zaman her şey doğal akışında çalışarak kazanılmalıdır ki mutluluk daim olsun.
