Uzmanlar, her yıl artan uydu ve roket fırlatmalarının hem Dünya atmosferi hem de uzay yörüngesi üzerinde giderek büyüyen bir çevresel yük oluşturduğunu vurguluyor. “Uzay çöplüğü” olarak bilinen birikim, kullanılmayan uydular, görevini tamamlayan araçlar ve parçacıklardan oluşuyor.
Araştırmacılardan ‘Döngüsel Uzay Ekonomisi’ önerisi
Chem Circularity dergisinde yayımlanan çalışmada, birçok ülkeden bilim insanı uzay faaliyetleri için “azalt–yeniden kullan–geri dönüştür” prensiplerini temel alan bir model önerdi.
Araştırmaya göre, gelecekte uzay araçları ve uydular daha dayanıklı, tamir edilebilir ve yeniden kullanılabilir malzemelerle tasarlanırsa hem atık miktarı azalabilir hem de maliyetler düşebilir.
Çalışmanın yazarlarından Surrey Üniversitesi’nden Prof. Jin Xuan, “Keşif hızlanırken, Dünya’da yapılan hataların uzayda tekrarlanmaması için sürdürülebilir tasarım şart” dedi.
Roketlerin çevresel etkisi ve ‘mezarlık yörüngeleri’
Her roket fırlatışı büyük miktarda malzeme kullanıyor ve atmosfere sera gazları ile ozon tabakasına zarar veren maddeler bırakabiliyor.
Görevini tamamlayan uydular ise çoğunlukla “mezarlık yörüngelerine” itilerek kullanım dışı bırakılıyor ya da uzay çöpüne dönüşüyor. Bu durum, aktif uydular için çarpışma risklerini artırıyor.
Araştırmacılar, uzay istasyonlarının gelecekte yalnızca araştırma merkezleri değil, aynı zamanda: tamir ve bakım noktaları, yakıt ikmal merkezleri, yörüngede üretim yapılabilen tesisler olarak tasarlanabileceğini belirtiyor.
Bu sayede daha az roket fırlatılarak yeni parçalar üretilebileceği ve uzay araçlarının ömrünün uzatılabileceği ifade ediliyor.
Uzay çöplerinin toplanması için yeni teknolojiler
Bilim insanları, yörüngedeki atıkların temizlenmesi için ağlar, robot kollar ve özel yakalama sistemlerinin kullanıldığı aktif geri toplama yöntemlerini destekliyor. Bu malzemeler geri dönüştürülerek yeni görevlerde değerlendirilebilir.
Yapay Zekâ Uzay Trafiğini Yönetebilir
Çalışmada ayrıca, büyük veri ve yapay zekâ tabanlı sistemlerin uzay araçlarının daha verimli tasarlanmasına, risklerin analiz edilmesine ve çarpışmaların önlenmesine yardımcı olabileceği vurgulanıyor.
Uluslararası iş birliği şart
Araştırma ekibi, uzay trafiği yönetimi ve geri dönüşüm uygulamalarının sadece teknolojik değil aynı zamanda politik bir konu olduğunu belirtiyor. Sürdürülebilir bir yapı için uluslararası standartların ve iş birliğinin gerekliliği vurgulanıyor.
Prof. Xuan, “Malzemeden tasarıma, geri dönüşümden yönetişime kadar tüm sistemin birlikte ele alınması gerekiyor” diye konuştu.
