Bazı ebeveynler çocuklarının hareketliliğini “hiperaktivite” olarak değerlendirse de her enerjik çocuk DEHB’li değildir. Hiperaktiviteyi anlamak ve tedavi gerekip gerekmediğini belirlemek için, çocuğun yüksek enerjisi dikkat dağınıklığı ve ani davranışlarla birlikte incelenmelidir. Bu durum sosyal ilişkilerini, okul başarısını veya aile içi uyumunu olumsuz etkiliyorsa, bir uzmanın müdahalesi gerekir.
HİPERAKTİVİTE NEDİR VE NEDEN ORTAYA ÇIKAR?
Hiperaktivite, çocuğun yaşıtlarına göre daha hareketli, dürtüsel ve sakin kalmakta zorlanan bir yapıya sahip olmasıdır. Genellikle dikkat eksikliğiyle birlikte görülen bu durum, beynin bazı bölgelerindeki dopamin ve noradrenalin işleyişindeki farklılıklarla ilişkilendirilir. Ayrıca genetik yatkınlık, erken yaşta maruz kalınan çevresel etkenler, düşük doğum ağırlığı veya hamilelik sırasında geçirilen enfeksiyonlar da risk faktörleri arasında sayılabilir.
Hiperaktivite sadece “enerjik olma” hâli değildir; kontrol edilemeyen sürekli hareketlilikle kendini gösterir. Bu durum, yaramazlık olarak algılansa da sinir sistemindeki bir farklılıktan kaynaklanır. Bu nedenle çocuğu yalnızca sportif aktivitelere yönlendirmek yeterli olmaz; sistematik terapi ve eğitimsel destek gerekir.
HİPERAKTİF ÇOCUĞUN BELİRTİLERİ
Hiperaktif bir çocukta gözlemlenebilecek tipik işaretler şunlardır:
Kısa Dikkat Süresi: Uzun veya monoton görevlerde hızlı sıkılma ve dikkat dağılması.
Sürekli Hareket İhtiyacı: Otururken bile kıpırdanma, sıkça kalkıp dolaşma isteği.
Sabırsızlık ve Dürtüsellik: Başkalarının sözünü kesme, beklemekte zorlanma, hızlı karar verip pişman olma.
Planlama ve Organizasyon Zorluğu: Unutkanlık, eşyaları kaybetme, ödev veya görevleri tamamlamada güçlük.
Bu davranışlar çocuğun hayatının tüm alanlarında gözleniyor ve yaşına göre beklenenin çok üzerinde ise hiperaktivite bozukluğu söz konusu olabilir. Bu durumda ebeveynlerin öğretmen ve uzman desteğiyle değerlendirme yaptırması önemlidir.
HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU TEDAVİSİ
Tedavinin amacı, çocuğun dikkatini, davranış kontrolünü ve sosyal becerilerini geliştirmektir. Tedavi, çocuğun yaşı, semptomların şiddeti ve sosyal/akademik durumuna göre planlanır:
Psikoterapi: Davranış terapisi, çocuğa dürtülerini yönetmeyi ve sosyal becerilerini geliştirmeyi öğretir. Aile terapisi veya ebeveyn eğitim programları, anne-babanın çocuğu daha iyi anlamasını sağlar.
İlaç Tedavisi: Bazı durumlarda doktor önerisiyle uyarıcı veya uyarıcı olmayan ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar, okul başarısını ve sosyal etkileşimi destekler.
Eğitsel Destek: Öğretmenler, dikkat desteği veya kısa molalar vererek çocuğun potansiyelini daha verimli kullanmasına yardımcı olabilir.
Hiperaktivite tek seferlik bir tedaviyle tamamen geçmez. Uzun vadeli başarı, sürekli destek, tutarlı disiplin ve pozitif iletişimle sağlanır; bu süreç çocuğun kendine güvenini artırır ve belirtileri hafifletir.
