Çocuklar bazen yeni bir ortama girince, yabancı bir yüz görünce ya da sadece kendilerini güvende hissetmedikleri için susmayı tercih edebilir. Bu çoğu zaman geçici bir çekingenliktir. Ancak bazı çocuklarda bu sessizlik, sıradan bir utangaçlığın çok ötesinde bir işarete dönüşür.
Uzmanların “selektif mutizm” dediği bu durum, çocuğun belirli kişilerle ya da belirli yerlerde hiç konuşamaması, ama evde ailesiyle son derece rahat bir şekilde iletişim kurabilmesiyle kendini gösterir. Yani ortada bir inat ya da kapris değil; çocuğun sesini kilitleyen güçlü bir kaygı vardır.
Aşağıda, bu sessizliğin gerçekte ne anlama geldiğini, hangi belirtilerin aileler için ipucu olabileceğini ve uzmanların önerdiği doğru yaklaşım adımlarını tüm detaylarıyla anlattım…
Gerçek Bir Kaygının Sessiz İzleri
Selektif mutizm, çoğu kişinin sandığı gibi basit bir utangaçlık değildir. Çocuk konuşmak ister, hatta çoğu zaman içinden yüzlerce cümle geçer… ama kelimeler dudaklarının ucunda takılı kalır. Evde kahkahalar atan, ailesiyle rahatça sohbet eden bir çocuk; okul kapısından girince adeta içine kapanabilir, tek kelime bile edemeyebilir. Bu durum çocuk için de aile için de oldukça zorlayıcıdır, ancak bilinmelidir ki çocuk bunu isteyerek yapmaz.
En Çok Okul Yıllarında Fark Ediliyor
Uzmanlar, seçici konuşmazlığın en belirgin şekilde 3–8 yaş arasında ortaya çıktığını söylüyor. Çünkü bu yaşlar, sosyal çevrenin genişlediği, öğretmen-arkadaş ilişkilerinin kurulduğu dönemdir. Bir öğretmenin “Evde konuşuyor ama sınıfta hiç sesi çıkmıyor” demesi, çoğu zaman ilk alarmdır.
Belirtiler Sessiz Ama Anlatmak İstediği Çok Şey Var
Bu durumun en net belirtileri, çocuğu biraz dikkatle gözlemlediğinizde karşınıza çıkar:
- Evde cıvıl cıvıl olup okulda tamamen susmak
- Sorulduğunda konuşamamak veya cevabı sadece bakışlarıyla vermek
- Kalabalık ya da yabancı ortamlarda donup kalmak
- Zorlanınca ağlamak ya da kaygı belirtisi göstermek
- Uzun süre böyle devam ettiğinde içe kapanmak ve kendini geri çekmek
Bu sessizlik zamanla sosyal ilişkileri, özgüveni ve okul başarısını da etkileyebilir.
Aileler Ne Yapmalı? Uzmanların Yumuşak Dokunuş Tavsiyeleri
Çocuğu konuşturmak için baskı yapmak, “Hadi söyle… Niye konuşmuyorsun?” gibi cümlelerle sıkıştırmak durumu daha da zorlaştırır. Uzmanlar, en etkili yaklaşımın sabır ve güven hissi olduğunu vurguluyor.
Ailelerin ilk adımı şöyle olmalı:
- Çocuğun kendini güvende hissedeceği ortamlar oluşturmak
- Küçük ve ulaşılabilir iletişim adımlarıyla ilerlemek
- Öğretmen ve aile arasında düzenli bir işbirliği kurmak
- Çocuğu utandıracak ya da gözlerin üzerine döneceği ortamlardan kaçınmak
- Gerekirse bir çocuk psikoloğundan yardım almak
Uygulanan oyun terapileri ve yavaş yavaş maruz bırakma teknikleri, çocukların sesini tekrar bulmasına ciddi anlamda yardımcı oluyor.
Erken Destek Başarıyı Artırıyor
“Zamanla geçer” düşüncesinin yanlış olduğu artık çok net. Erken dönemde fark edilen ve doğru yönlendirilen çocukların büyük bölümü, kaygısını kontrol etmeyi öğreniyor ve sosyal hayata daha rahat uyum sağlıyor. Çocuğunuzun sesini kaybetmesi değil, yeniden bulması için bu süreçte sabır ve anlayış en güçlü anahtarlardan biri.
Kısacası, selektif mutizm bir çocuğun konuşmayı reddettiği değil, konuşamadığı bir durum. Doğru dokunuşlarla, sevgiyle ve profesyonel yönlendirmeyle bu sessizlik zamanla yumuşuyor ve yerini kendini ifade edebilen, daha güvenli bir iletişime bırakıyor.
