Kur’an-ı Kerim’i ilk kez Türkçeye çevirtti

SORULARLA ATATÜRK’ÜN MANEVİ DÜNYASI VE İSLAM’A HİZMETLERİ -11-

Kur’an’ı Türkçeye çevirten ve bilimsel tefsirini yaptıran Atatürk, bu eserleri bastırdı ve ücretsiz dağıttırdı. İmam Buhari’nin sağlam hadislerinin çevirisini yaptırdı. Arapça okunan ve dinleyenin anlamadığı hutbeyi Türkçeye dönüştürdü. Ezanı Türkçeleştirdi. Camilerin din görevlisi ihtiyacı için imam-hatip okulları açtı.

Atatürk’ün hazırlattığı diğer İslami kitaplar: Ahmet Hamdi Akseki Hangi Kitapları Yazmıştır? Cumhuriyet Hükümeti, toplumun bütün kesimlerinin “doğru İslam’ı” ana kaynaklarından anlaması için Kur’an-ı Kerîm’in Türkçe meali ve tefsirinin hazırlanması, Peygamberimiz Hz. Muhammed’in hadis külliyatının Türkçeye kazandırılması, cuma hutbesinin Türkçeleştirilmesi ve bir “Türkçe Hutbeler Kitabı” hazırlanması gibi çok önemli ve kapsamlı çalışmalara imza atmıştır. Bunun yanında “ilmihal” tarzı daha basit, anlaşılması daha kolay “din” ve “ahlak” kitapları da hazırlatarak kitlelerle buluşmasını sağlamıştır. Bu konudaki çalışmaların Diyanet İşleri Riyaseti tarafından 1920-1928 yılları arasında gerçekleştirildiği görülmektedir. TBMM’nde 21 Şubat 1925 günü Türkçe Kur’an meâli ve tefsiri konusu görüşülürken Başvekil Ali Fethi (Okyar) Bey, Eskişehir Mebusu Abdullah Azmi Efendi’nin Diyanet İşleri Riyaseti ile ilgili eleştiri ve taleplerine cevap verdiği konuşmasında şunları söylemiştir: “Şunu da arzetmek isterim ki: Heyet-i Müşavere namı altında 75’er lira maaşla sekiz kişiden mürekkep bir heyet vardır. Bu heyet, mülahaza buyurdukları, tasavvur buyurdukları birçok işleri yapabilir ve bu heyet bu maksatla teşkil olundu. Bir ilmihal yazılmasından bahis buyurdular. Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Riyaseti’nin gösterdiği lüzum üzerine, Diyanet İşlerince böyle basit ve efradın anlayabileceği bir şekilde bir İlmihal (Askere Din Dersleri) yazılmış ve Erkân-ı Harbiye Riyaseti’ne gönderilmiştir. Tab’ ve tevzi olunacaktır (basılacak ve dağıtılacaktır). Bundan başka Diyanet İşleri Riyaseti, halkın anlayabileceği bir tarzda, Din Dersleri namı altında gayet açık lisan ile yazılmış bir kitap telif etmiştir. Din esasâtı muhtasaran bu kitapta dercolunmuştur. Bu da tab’ ve tevzi olunacaktır. Kezalik, Ahlâk Dersleri namıyla ayrıca bir kitap yazılmıştır. Yakında tab’ olunacaktır…” Başvekil Ali Fethi Bey’in bu konuşmasında bahsettiği kitaplar, Diyanet İşleri Riyaseti adına Müşavere Heyeti Üyesi Ahmet Hamdi Akseki (1886-1951) tarafından hazırlanmıştır. A. Hamdi Akseki’nin bu ve diğer bazı kitaplarının isimleri ile baskı yılları şöyledir:

1. Dinî Dersler I-II. (1920-1923).
2. Ahlâk Dersleri (1924).
3. Askere Din Dersleri (Kitabı) (1924, 1925, 1945).
4. İslâm Dini Fıtrîdir (1925)
5. Köylüye Din Dersleri (1928).
6. Ve’l-asr Suresinin Tefsiri (1928).
7. İslâm’da İktisad ve Tasarruf (1932).
8. Peygamberimiz Hz. Muhammed ve Müslümanlık (1934).
9. Yeni Hutbelerim (1936, 1937).
10. Ramazan Armağanı (1937).
11. Yavrularımıza Din Dersleri (1941, 1948).
12. İslâm Dîni Tabiî ve Umumî Bir Dindir (I-IV., I. Cilt: 1943, 1966; II. Cilt: 1981).
13. Namaz Sûrelerinin Türkçe Terceme ve Tefsiri (1949).

İslam’ın temel kaynaklarının basılması ve halka dağıtılması için neler yapılmıştır?
Atatürk, İslâm’ın temel kaynaklarını Türkçeye çevirtmekle kalmamış, bunları bastırarak geniş halk kitlelerine ulaştırılmasını da sağlamıştır. O, Türkiye’de bir bakıma dinsel aydınlanma başlatmıştır. İslâm’ın temel kaynakları üzerinde yaptırdığı çalışmalarla Türk-İslam dünyasında uzun zamandır ihmal edilmiş bir konu üzerine eğilme ihtiyacı duymuştur. Çok sayıda dini kitap bastırarak, halkın kulaktan dolma, yanlış ve eksik İslâmî bilgilerini, kitabî bilgilerle düzeltip, din konusuna daha bilinçli yaklaşılmasına çalışmıştır. 1924 yılından 1950 yılına kadar, 352.000 takım dini kitap bastırılmış ve bunlar Atatürk döneminden başlayarak yurdun en ücra köşesine kadar dağıtılmıştı.

Bu kitapların dağılımı şöyledir:

1. 45.000 adet Kur’an-ı Kerim tercüme ve tefsiri (19’ar Cilt).

2. 60.000 adet Buhari Hadisleri tercüme ve izahı (12’şer Cilt).

3. 247.000 adet din kültürü eserleri. Bütün bu rakamlar, Atatürk döneminde Türkiye Cumhuriyeti’nin dine karşı kayıtsız kaldığını, “negatif” yaklaşımlar sergilediğini ileri sürenlere, anlamlı bir cevap niteliğindedir. Atatürk Türkiye’sinin “dinsel aydınlanmayı” hedefleyen bu icraatlarını görmemezlikten gelen zihniyet sahipleri, Osmanlı Devleti’nde 15. yüzyıldan itibaren basılan dini eserlerin sayısını merak edip araştırma ihtiyacı duymuş olsalardı, genç Türkiye Cumhuriyeti’ni ve Atatürk’ü daha iyi anlayacaklar ve takdir edeceklerdi.

Osmanlı Devleti’nde, 1400 ile 1730 yılları arasında; yani yaklaşık 300 yıllık bir dönemde, telif olarak 14 tefsir, 48 fıkıh, 25 akid ve kelâm, 11 ahlâk ve sadece 1 tane de hadisle ilgili, yani kısaca dini içerikli olmak üzere toplam 99 eser yazılmıştı. Ayrıca “Funun-ı Aliye” ibaresinden dini nitelikli oldukları bilinen 30 ve sayıları belirsiz en az 14 çalışma yapıldığı görülmekteydi. Toplam 234 telif eserden 143’ü dini nitelikli idi. Bu tablo, Osmanlı Devleti’nin 300 yıllık sürede dini eser yazımı ve basımı konusunda oldukça kısır olduğunu ortaya koymaktadır. 300 yıllık zaman süresinde hadisle ilgili sadece bir çalışmanın yapıldığı Osmanlı Devleti’ne karşılık, Atatürk’ün genç Türkiye Cumhuriyeti, 10 yıllık gibi kısa bir sürede çok önemli hadis çalışmalarına imza atmıştır. Ayrıca, Osmanlı Devleti’nde dinsel alandaki kitabî çalışmaların azlığı yanında, bu çalışmaların halka ulaşmasının da ne kadar güç olduğu tahmin edilebilir. Osmanlı Devleti 1727 yılında matbaayla tanışmasına rağmen, çıkar amaçlı gerici zihniyet, İslam’ın kitabî olarak halka ulaşmasına, yani matbaada dini kitap basımına karşı çıkmıştı. Bundan dolayı, Osmanlı halkının zaten sınırlı olan bu dinsel yapıtlarla tanışması neredeyse imkansızlaşmıştı. İşte bu eksikliği fark eden Atatürk, İslâm’ın temel kaynakları başta olmak üzere, birçok dinsel nitelikli eseri tefsir ve tercüme ettirerek, halkın dini konulardaki kitabi bilgi eksikliğini gidermeye çalıştı. İslâm dinini gerçekten bilen pek çok yerli ve yabancı bilim adamına göre Atatürk, Hz. Peygamber’den sonra İslâmiyet’e en büyük hizmetleri yapan kişidir. Atatürk’ün İslâm Dini’ne yaptığı hizmetleri özet olarak şu şekilde sıralayabiliriz:

*Kur’an’ı, ilk kez Türkçeye çevirtti, bastırdı ve ücretsiz dağıttırdı. “Ben Müslüman’ım” diyen Türk insanı dinini anlamaya başladı. (1927, İsmail Hakkı İzmirli’nin çevirisi.) * Kur’an’ın bilimsel tefsirini yaptırdı, bastırdı ve ücretsiz dağıttırdı. (“Hak Dini Kur’an Dili” ismi ile 1936’da Elmalılı Hamdi Yazır) * İmam Buhari’nin sağlam hadislerini çevirisini yaptırdı ve aynı şekilde halka ulaşmasını sağladı. (1932, Ahmet Naim, Kamil Miras) * Arapça okunan, dinleyenin anlamadığı, hutbe okuma işini Türkçeye dönüştürdü.( 1932) * Ezanı Türkçeleştirdi.(1933) * Camilerin din görevlisi ihtiyacını karşılamak için imam-hatip okulları açtı. Kur’an’ı Türkçeye çevirten ve bilimsel tefsirini yaptıran Atatürk, bu eserleri bastırdı ve ücretsiz dağıttırdı. İmam Buhari’nin sağlam hadislerinin çevirisini yaptırdı. Arapça okunan ve dinleyenin anlamadığı hutbeyi Türkçeye dönüştürdü. Ezanı Türkçeleştirdi. Camilerin din görevlisi ihtiyacı için imam-hatip okulları açtı. BİTTİ

SEÇİLMİŞ KAYNAKÇA

CÜNDİOĞLU, D., Bir Kur’an Şairi, Mehmet Akif ve Kur’an Meâli, Etkileşim Yayınları, 3. Baskı, İstanbul, 2007. DEMİRER, E., Din, Toplum ve Atatürk, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 1999. DÜZDAĞ, M. Ertuğrul, Mehmet Âkif, Mısır Hayatı ve Kur’ân Meâli, Şule Yayınları, 4. Baskı, İstanbul, 2011. GÜ- LER, A., Anadolu’da Bir Nefes: Hacı Bayramı Veli, Halk Kitabevi, İstanbul, 2018. GÜLER, A., Bayraklaşan Akif, Halk Kitabevi, İstanbul, 2017. GÜLER, A., Atatürk ve İslamiyet, Halk Kitabevi, İstanbul, 2017. KASAPOĞLU, A., Atatürk’ün Kur’an Kültürü, 6. Baskı, İlgi Yayınları, İstanbul, 2006. KASAPOĞLU, A., Kur’an-ı Kerim ve İletişim, Nursan Yayınları, İstanbul, 2000. MEYDAN, S., Atatürk, Modernizm, Din ve Allah, Bir Ömrün Öteki Hikâyesi, 3. Baskı, İstanbul, 2004. MEYDAN, S., Öteki Mehmet Akif: Vaiz, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 2015. USTA, E. Ş., Atatürk’ün Hazırlattığı Türkçe Hutbeler, Hoşgörü Yayınları, İstanbul, 2010.