İngiliz gökbilimci Jeremiah Horrocks, bilim tarihinin en önemli keşiflerinden birini yaptığında takvimler 1639 yılını gösteriyordu. Horrocks, Venüs geçişini isabetli bir biçimde tahmin etmeyi ve Dünya ile Güneş arasındaki mesafeyi doğru hesaplamayı başaran ilk bilim insanı olarak tarihe geçti. Cambridge Üniversitesi'nde öğrenci olan Horrocks'ın hesaplamaları sayesinde, Dünya'nın kilisenin o yıllarda dediği üzere evrenin merkezi olmadığı, aksine Güneş'in etrafında dönmekte olduğu ilk kez kanıtlandı. Dahası Isaac Newton'ın yerçekimiyle ilgili çığır açan çalışmalarının temeli de yine Horrocks'ın bulgularıyla atıldı. Ancak günümüzde Horrocks da astronomi bilimine katkıları da neredeyse tamamen unutulmuş durumda. Peki ama neden? 22 gibi çok genç bir yaşta hayatını kaybeden Horrocks matematikteki baş döndürücü başarılarının hak ettiği takdiri neden göremedi? KATKILARINA RAĞMEN HORROCKS'I HATIRLAYAN ÇOK AZ Cambridge Üniversitesi'nde astronomi uzmanı olarak görev yapan Dr. Matt Bothwell, The Guardian'a yaptığı açıklamada, "Horrocks olmasaydı Newton için bütün parçalar yerine oturmuş olmayacaktı. Ama buna rağmen astronomi tarihi meraklıları dışında kendisini hatırlayan neredeyse hiç kimse yok" diye konuştu. Geçtiğimiz günlerde İngiltere'de sahnelenmeye başlayan "Horrox" isimli oyun, bu unutulmuş bilim insanını tarihte hak ettiği konuma getirmeyi hedefliyor. Oyunun yazarı David Sear, Horrocks'ın "evreni algılayışımızı değiştiren" bir dahi olduğunu belirtti ve "Jeremiah Horrocks'tan önce evrenin kapsamına dair hiçbir fikrimiz yoktu. Dünya'nın yaratılışın merkezi olmadığını kanıtlayan ve İncil'in kelimesi kelimesine yorumlanmasına dayanan Hristiyan öğretilerinin aksini ispatlayan ilk kişi oydu" dedi. Horrocks'ın Venüs geçişi hesabının grafiği SADECE BİR EL YAZMASI KALDI, O DA AZ DAHA KAYBOLACAKTI Buna rağmen Horrocks'ın Venüs geçişi hakkındaki çalışmaları az daha sonsuza dek kayboluyordu. İç savaştan ve Büyük Londra Yangını'ndan sonra geriye sadece Latince yazılmış bir el yazması kalmıştı. Horrocks'ın ölümünden sonraki 20 yıl boyunca bir gökbilimciden diğerine dolaşan bu el yazması nihayet 1662 yılında Polonyalı bir gökbilimciye ait bir kitabın eki olarak yayımlandı. Sear, "Newton'a gelene kadar hiç kimse Horrocks'ın çalışmasının önemini anlamadı" diye konuştu ve ekledi: "Horrocks 20 yaşındayken, çok ünlü bir gökbilimci olan Johannes Kepler'in hesaplarında bir hata bulup düzelterek çok büyük bir atılım yaptı." Horrocks'ın hesaplarına göre, bir sonraki Venüs geçişi 1761'de değil birkaç gün içinde yaşanacaktı. Nitekim öyle de oldu. Sears, "Venüs geçişinin doğru zamanını öngörebilen tek kişi Horrocks'tı" dedi. İKİ ARKADAŞ VENÜS'Ü İKİ AYRI YERDEN GÖZLEMLEDİ Horrocks'ın bu keşfi yaptıktan sonraki ilk işi amatör bir gökbilimci olan arkadaşı William Crabtree'ye Haber vermek oldu. (Manchester'da yaşayan Crabtree'nin asıl mesleği manifaturacılıktı.) Bu sayede Horrocks ve Crabtree, Venüs geçişini iki ayrı noktadan gözlemleme fırsatını elde etti. Bu süreçte yaptıkları ölçümler, ikiliye diğer bilim insanlarının elinde olmayan önemli veriler sağladı. Sear, "O yıllarda Güneş'le Dünya arasındaki mesafeyi ölçmenin tek yolu arada sabit bir nesne seçmek ve o nesneyi nirengi alıp hesap yapmaktı" ifadelerini kullandı. Newton, 1678'de yayımlanan eseri "Principia"da Horrocks'ın gözlemlerinin öneminden bahsediyordu. Sear, "Eğer zamanında Horrocks o gözlemleri yapmış olmasa, Newton yerçekimiyle ilgili çalışmalarını tamamlayamayabilirdi. Prensiplerini daha önceki çalışmalar üzerine kurmuştu" diye konuştu OKUL MASRAFLARINI KARŞILAMAK İÇİN ÇALIŞMAK ZORUNDAYDI "Horrox" oyunu, Horrocks'ın 1632 yılında Cambridge şehrine adım atmasıyla başlıyor. Sear, "O zamanlar tam olarak kaç yaşında olduğu bilinmiyor ama muhtemelen 14-15 yaşlarındayken Lancashire'dan Cambridge'e kadar yürümüştü. Yıldızlar üzerine çalışmak istiyordu" dedi. Bir saatçinin oğlu ve kendi kendini eğitmiş bir Bilim insanı olan Horrocks, Cambridge'de bir yandan okuyor bir yandan da çalışıyordu. Sınıf arkadaşlarına hizmet eden, odalarını temizleyip lazımlıklarını boşaltan Horrocks için Sear, "Cambridge'deki kolejlerden yalvar yakar kitap alırdı. Okuldan diploma almadan ayrıldı çünkü muhtemelen her şeyi okuyup bitirmişti" dedi ve ekledi: "Bugün olsa kendisine dahi çocuk muamelesi yapardık. O yaşta o karmaşık matematik işlemlerini anlaması, ilkel teleskoplar kullanarak o muhteşem gözlemleri yapması ve evrenin doğasıyla ilgili yerleşik dini ve bilimsel inançları altüst eden sonuçlara varması, zamanının 400 yıl ilerisinde bir dahi olduğunu gösteriyor." Sear, Horrocks'ın hak ettiği takdiri görememesinin sebebinin de genç yaşta ölmesi olduğunu belirtti. Zira Horrocks, çalışmalarını yayımlatma ve meslektaşlarının saygısını kazanma fırsatını hiç bulamadı. O nedenle de Galileo ve Kepler gibi isimler bugün halen hayatımızın bir parçasıyken Horrocks sadece meraklıların tanıdığı biri olarak kaldı. Kaynak: Hürriyet