Dijital çağda çocuk olmak
Geleceği inşa edecek bireyler, bugünün çocuklarıdır. Bu nedenle çocukların iyi bir eğitim alması, sağlıklı ve sevgi dolu bir ortamda büyümesi, ahlaki ve insani değerlerle yetiştirilmesi büyük önem taşır. Aynı zamanda dijital çağda büyüyen çocukların teknolojiyle olan ilişkilerinin doğru şekilde kurulması, toplumun geleceğini doğrudan etkileyen bir konudur.
Çocukları korumak, aslında geleceği güvence altına almaktır. Her fırsatta vurguladığım gibi, "Vatan toprağını korumak ne kadar beka meselesiyse, vatan evladını korumak da o kadar beka meselesidir." Devlet geleneğimizin temelini oluşturan "İnsanı yaşat ki devlet yaşasın" anlayışıyla; çocuklarımızı her türlü zararlı alışkanlıktan korumak, başta aileler olmak üzere tüm kurum ve kuruluşların öncelikli hedefi olmalıdır. Bu, sıradan bir görev değil, ulvi bir sorumluluktur.
Son yıllarda dijital teknoloji baş döndürücü bir hızla gelişiyor. Cep telefonları, tabletler, dizüstü bilgisayarlar artık hayatımızın ayrılmaz bir parçası. Bu cihazların amacına uygun kullanımı elbette faydalı; fakat bilinçsiz ve kontrolsüz kullanım, ciddi bir halk sağlığı ve güvenlik sorunu haline gelmiş durumda.
Bugün neredeyse her yerde; parkta, restoranda, toplu taşımada hatta araç içinde bile, oturma olgunluğuna yeni erişmiş bir bebekten lise son sınıf öğrencisine kadar her çocuğun elinde bir cep telefonu ya da tablet görmek mümkün. Bu cihazlar adeta bir "susturucu" gibi kullanılıyor. Yeter ki sesi çıkmasın, yeter ki rahatsız etmesin anlayışı giderek yaygınlaşıyor.
Peki dünyada durum nasıl?
Ekonomik Kalkınma ve İş Birliği Örgütü (OECD), “Dijital Çağda Çocukların Hayatı Nasıl?” başlıklı önemli bir rapor yayımladı. 2022 yılı Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) verilerine dayanan bu rapor, 45 ülkedeki 15 yaş grubundaki çocukların dijital teknolojiyle olan ilişkilerini karşılaştırmalı olarak ele alıyor.
Verilere göre, OECD ülkelerinde çocukların %96’sı evde bilgisayar ya da tablet aracılığıyla dijital ortama erişiyor. %98’inin ise internet bağlantılı bir akıllı telefonu bulunuyor. Yani dijital dünya neredeyse herkesin cebinde.
Ancak bu yaygın erişim birçok riski de beraberinde getiriyor. Özellikle Türkiye açısından tablo düşündürücü. Rapora göre, dijital cihazlardan uzak kaldığında kendini huzursuz ya da gergin hisseden çocukların oranının en yüksek olduğu ülke Türkiye. Yani dijital bağımlılık sinyalleri ciddi bir sorun hâline gelmiş durumda.
Dijital etkinliklere katılım Türkiye’de OECD ortalamasının altında kalırken, olumsuz çevrim içi deneyimlerin görülme sıklığı ortalamanın üzerinde. Çocukların yalnızca %5’i dijital gizlilik ayarlarını değiştirebildiğini belirtirken, %27,6’sı sosyal medya platformlarında gerçeğe aykırı bilgiler paylaştığını ifade ediyor.
Siber zorbalık ise tüm dünyada yükselişte. 11–15 yaş grubundaki her altı çocuktan biri siber zorbalığa maruz kalmış. Çoğu ülkede kız çocukları daha fazla risk altındayken, Türkiye’de erkek çocuklarının daha çok siber zorbalık yaşadığı tespit edilmiş.
OECD ülkeleri eğlence amaçlı ekran süresinin günde iki saati geçmemesini öneriyor; ancak gençler bu sürenin oldukça üzerinde zaman geçiriyor.
Tüm bu veriler gösteriyor ki, sosyal dezavantaj artık yalnızca dijital cihaza erişememekle değil, cihazı nasıl kullandığını yönetememekle ilgilidir. Yani mesele, yalnızca telefona sahip olmak değil; onu bilinçli, dengeli ve güvenli kullanabilmektir.
Bu noktada çocukların dijital dünyada güvenle büyüyebilmesi için tüm paydaşların; aileler, öğretmenler, devlet kurumları ve teknoloji şirketlerinin birlikte hareket etmesi gerekiyor. Çünkü çevrimiçi ve çevrimdışı dünyadaki riskler birbiriyle iç içe geçmiş durumda.
Sonuç olarak, dijital medyanın bilinçli kullanımı konusunda farkındalık oluşturmak, dijital okuryazarlığı artırmak ve riskleri azaltmak adına Milli Eğitim Bakanlığı’nın öncülüğünde tüm devlet kurumlarının etkili politikalar geliştirmesi, geleceğimizin teminatı olan çocuklarımız için hayati önem taşımaktadır.
