Türkiye’de daha çok insansız hava aracı (İHA) tanımlaması ile duymaya başladığımız hava araçlarının pervaneli olanlarına da yaygın şekilde “drone(duron)” deniyor. TDK’nın “uçangöz” ismiyle Türkçeleştirdiği bu araçlar için kullanılan her iki isim de ister pervaneli ister kanatlı olsun birbirinin yerine kullanılabilir.
Uçangözlerin kullanım alanlarını, sıklıkla gördüğümüz savunma sanayii alanındaki kullanımları ya da sivil hayatta yine sıklıkla gördüğümüz, düğünlerde fotoğraf çekmek gibi düşünmeyelim.
Örnek bir kullanımı, Malezya’da palmiye ağaçlarının noktasal olarak ilaçlanması. İlk iki yıl böcekten korunması gereken ağaçların iki haftada bir ilaçlanması süreci normalde bir traktör üzerindeki işçilerin yaptığı bir işken, bugün bir girişimci şirket ile ağaçların noktasal olarak pervaneli bir uçangöz ile havadan noktasal ilaçlanması yapılıyor. Türkiye’de de bu yıl yönetmeliğe yapılan eklemelerle uçangözler/ İHA’lar zirai mücadele alet ve makinesi olarak ruhsatlandırılabiliyor, bakanlığın uygun gördüğü kapsamda ilaçlama için kullanılabiliyor.
Yine bir diğer çalışma da, otonom şekilde belirlenmiş bir güzergâhta devriye yapan uçangözlerin yangın alarmı olarak kullanılması. Uçangözlerin bir diğer kullanım alanı da ekim. Uçangözler aracılığı ile havadan ağaçlandırma için tohumlar ya da tohum topları alanlara bırakılıyor.
Tarım alanındaki bu akıllı tarım uygulamaları dışında büyük depolarda stok sayımı görevleri için de uçangözler kullanılmaya başlandı. Bir saatte yüzlerce paletteki malzemeyi barkod ya da RFID gibi teknolojiler ile sayabiliyorlar. Kapalı alandaki uygulamalar, konumlandırma zor, alan dar olduğundan açık havadakinden daha yüksek teknoloji ve hareket hassasiyeti gerektiriyor.
Bir diğer kullanım alanı da taşımacılık. Amazon, 2013’te uçangözlerin taşıma için kullanılmasını test etmeye başlayacağını belirtmiş ve Cambridge’te bu testi yapmıştı. Bunun yanında hem getiren hem de boşları götüren uçangöz teknolojilerinde çalışmalar devam etti. Bugün ondan fazla ülkede uçangözler farklı alanlarda kargo sevkiyatı amaçlı kullanılıyor.
Gartner araştırma şirketine göre kurumsal uçangöz üretiminin her yıl neredeyse iki kat artacağı, bununla beraber profesyonel işlerde kullanılan uçangözlerin 2023’te 1.27 milyona ulaşacağı belirtiliyor. Insider Intelligence’a göre ise 2025’te 63.6 milyar dolarlık bir uçangöz pazarı bekleniyor. Yukarıdaki bahsettiğim alanlara ek olarak, kargo taşımadan balık tutmaya kadar onlarca alan şimdiden bu amaçla tanımlanmış. Bunlardan belli başlıları şu şekilde:
- Medya çekimleri
- Afetlerde bilgi toplama
- Isıl sensörlü arama kurtarma
- Alanların haritalandırılması
- Sınır güvenliği amaçlı devriye
- Meteorolojik çalışmalar
- Bina haritalama
- Şehir planlama
- Sigorta için hasar tespiti
- Trafik kontrolü
- İnşaat izleme
Türkiye de bu alanda çalışmaları mevzuat aşamasına getirmiş durumda. Türkiye’de, ağırlığı 500 gramdan fazla olan uçangözlerin Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından işletilen İnsansız Hava Aracı Kayıt Sistemi’ne kayıt edilmesi ve gereken hâllerde kullanımı için yine bu sistem üzerinden izin alınması gerekiyor. Ayrıca İHA kullanıcıları için de lisanslama gerekiyor. Lisans için verilecek eğitim için yetkili eğitim kuruluşları listesine SHGM web sitesinden ulaşılabiliyor. Gelecekte birçok alanda kullanımının artacağı görünen uçangözler belki de yeni bir iş alanı oluşturacak.
